Taliban’ın Afganistan yönetimini tekrar ele geçirmesinin ardından(Ağustos 2021) bugüne kadar IŞİD’in Afganistan kolu, (IŞİD-H) 150’den fazla terör eylemi gerçekleştirmiş, binlerce sivili katletmiştir. Aldığı hedefler arasında Taliban’ın askeri kanadı ve savunmasız durumda bulunan ülkenin Şii’leri bulunmaktadır. Şiileri taşıyan otobüsleri, Şiilere ait camileri, Taliban’ın komutanlarını hedef alan saldırılar düzenleyerek ülkedeki güvenlik ve istikrar boşluğunu değerlendirmektedir. Benzeri bir yolu Irak’ta da izlemişti. 2003 ABD işgalinin ardından istikrarsızlık ve güvenlik zaafiyeti had safhaya eriştiği dönemde, Irak El-Kaidesi(daha sonra IŞİD’e evrildi) ülkedeki Şiileri katlediyordu. En son Samarra’daki El-Askeri Camii saldırısından sonra iç savaş patlak vererek kaos hakim olmuştu. IŞİD, kendisinin Horasan Eyaleti dediği bu coğrafyada nasıl sempatizan ve milis bulmaktadır, ve bunları ikna etmektedir?
IŞİD-H, silahlı terör eylemlerinin yanı sıra, örgüt militanları ve potansiyel yeni katılımcılar arasında kendini kanıtlaması ve Taliban’dan daha üstün olduğunu göstermesi, örgüt içi alimleri vasıtasıyla getirdiği delillerle Taliban’ı ve diğer grupları tekfir ederek din dışı ilan etmesi; ayrıca dini ve siyasi propaganda üreterek gücünü konsolide etmesi varlık mücadelesinin temelini oluşturmaktadır. Bu propaganda metodu aslında çok bilinmedik bir yöntem değil. Başta ilk kurulduğu yerde Irak ve Suriye’de örgüte eleman kazandırmak ve dünyaya gerekli mesajları vermek amacıyla propagandayı profesyonel ve ciddi bir biçimde ele alıyordu. Hatta ölü ele geçirilen IŞİD’in maliye sorumlusunun evinde yapılan aramalarda, örgütün bütçesinin 1/3’ü medya ve iletişim kanallarına aktarıldığı görülmüştü. IŞİD-H de benzer metotları uygulamaktadır. Özellikle sosyal medya ve interneti aktif bir biçimde kullanan örgüt, El-Millat Medya Merkezi adıyla medya organizasyonunu yönetmektedir. Bu yapı merkez yönetime bağlı, ve örgütün sözcüsü Sultan Aziz Ezzam ve halihazırdaki sözde emir Şahap El Muhacir tarafından yönetilmektedir. Bu yapı içine çeşitli basın yayın organları yanı sıra, korkunç düzeyde sosyal medya kullanan bir troll ağı bulunmaktadır. Bu hesaplarla, Peştunca, İngilizce, Farsça dışındaki dillere de çevrilmiş videolar, kitaplar, ses kayıtları, afişler ve örgüte motive edici bilumum dokümanlar yayılmaktadır.
IŞİD-H’nin en önemli iletişim araçlarından birisi radyo kanalları, diğeri ise El-Azaim Vakfı’dır. Radyo vasıtasıyla dinleyicilere Selefi inancı merkezli şeriat dersleri, akide ve metodoloji ve siyasi konularla ilgili yayınlar yapmaktadır. El Azaim Vakfı ise, IŞİD-H’nin Taliban’ın yerine geçebilmesi için, Taliban’ın tüm uygulamalarındaki tespit ettikleri yanlışları, eleştriler bütününü içeren kitaplar yayınlamaktadır. Bunlardan birincisi, IŞİD-H’li yazar Ebu Saad El Horasani 850 sayfalık Diyubendi Hanefiliği eleştirisi ve Taliban’ı “Hanefi Üstünlükçüleri” diye yorumlaması, Selefiler ile Diyubendi Hanefileri arasında derin yaralar açmış ve ileriye dönük olarak çok daha büyük çatışmaların çıkabileceği öngörülebilir.
Bir diğer kitapta ise, “Namazda Fatiha’nın okunması” konusunu işleyen kitapta, Taliban’ı ve diğer Diyubendi Hanefilerini doğrudan hedef almaktadır/göstermektedir.
Başka bir Peştunca kaleme alınmış bir kitapta, “Ey Propagandacı Kardeş! Cihadınızın Değerini Biliyor musunuz?” diye seslendiği kitabın hedef kitlesi olarak “Horosan Vilayeti’ndeki herkes” olarak yorumlanabilecek, “militanın silahından bile daha tehlikeli” olarak nitelendirilebilecek kitaptır.
Ayrıca bu kitaplar, dokümanlar, ses kayıtları ve bilumum propagandayı kitlelere ulaştıran sosyal medya hesapları ve yayın organları ile bölgedeki istikrarsızlık ve güvensizlik ortamının varlığı vasıtasıyla güç mücadelesinde kendisine yer ediniyor.
Sultan Aziz Ezzam ve diğer El Millat Medya üyeleri de dahil olmak üzere İŞİD-H'nin, gazetecilere ve medyaya karşı propaganda geçmişine sahip olduğunu bilmek gerekir. Ebu Saad El Horasani’nin özellikle değindiği bir başka konu ise “batıla karşı mücadele”dir. Mürtedler, Yahudiler, Hristiyanlar, laikler ve ateistlere tarafından yayılan kara propaganda ile de mücadele ettiklerini, bu mücadelede ise yöntem olarak eleştirel yazılar, karşı videolar ve reddiye açıklamaları çabalarını özellikle ön plana çıkartmaktadır. Ebu Saad el-Horasani ayrıca “dilin mücahitlerinin” önemli görevinin, başkalarını da'wah (vaaz) faaliyetleri aracılığıyla IŞİD-H’ye katılmaya ikna etme çalışmaları olduğundan bahseder. Örneğin, El-Azaim Vakfı'ndan Ekim 2021’de yayınlanan bir davet mektubu, genç medrese öğrencilerini açıkça, Taliban’a karşı hem silahlı cihada, hem de akıl yoluyla savaşmak için IŞİD-H’ye katılmaya çağırdı. Taliban’ı başlıca suçladığı konular ise; demokrasi ve laiklik ekseninde bir yönetim biçimi belirlemiş olmalarıdır.
Son olarak Vakfın çıkarttığı kitap “Taliban Hareketinin Hakikati” isimli kitapta; Taliban’ı CIA ve Pakistan İstihbaratı’nın bir aracı olarak göstererek, İslam dininin baş düşmanları ile işbirliği yapmakla ve İslam’ı Afganistan’dan çıkartma amacında olduğu yazmıştır. IŞİD-H’ye has bir üslup ile din alimlerini öldürmekle İslam’ı batı ideolojilerinin eksenine oturtmak istediğini vurgulamıştır. Taliban, çok tanrılı ritüelleri benimseyerek tektanrıcılık çağrısı da dahil olmak üzere İslami hükümleri defalarca ihlal ettiği gerekçesi ile tekfir ediyor. Bu, IŞİD-H’nin Taliban üyelerinin Sufi olduğunu vurgulayan propagandasında sıklıkla kullandığı ve IŞİD-H’nin Kabil'deki Müftü Numan Camii'ni cemaati Sufi olduğu gerekçesiyle bombalamasının ardından Ahbar Vilayah Horasan tarafından yayınlanan ve detaylarını anlattıkları suçlamalardır. Bu kitapta ele alınan bir diğer konu da, Çin'in Uygurlara kötü muamelesi nedeniyle IŞİD-H’nin propagandasında sıklıkla yer alan, Taliban'ın diğer ülkelerle, özellikle Çin ile olan ilişkileridir. Bu nedenle, “Taliban'ın Doğu Türkistan’daki Çin zulmüne göz yumduğu görülüyor.” Algısını yaratmak istemektedir. Bu sayede baskı altındaki Doğu Türkistan’daki Uygurlara sahip çıkıyor kisvesi altında kendi saflarına çekecek, bu sayede milyonlarca takipçi/destekçi kazanacaktır.
Son kitaptaki bir bölümde, Taliban'ın Hanefi İslam fıkıh okulunu teşvik etmesine yönelik eleştirisine ayrılmıştır. IŞİD-H, Taliban'ı Afganistan'da Kuran'ın ilk açıklandığı şekliyle takip etmek yerine yalnızca Hanefi bir devleti dayatmakla suçluyor ve belirli bir ekolü takip etmenin dini bir zorunluluğu olmadığı için tek bir fıkıh okuluna bağlı kalmanın İslam'a aykırı olduğunu savunuyor. Dahası, IŞİD-H, belirli bir mezhebi (İslam fıkıh okulu) seçmenin aynı zamanda İslam ümmetini (cemaati) birkaç zayıf emirliğe bölmeyi amaçlayan küresel bir sömürgeci çabanın bir parçası olduğunu ekleyerek gerekçesini bir kalıba sokuyor. IŞİD-H’ye göre Afganistan'da bir Hanefi Emirliği'nin inşası demokrasinin ilk adımı olarak görüyor. IŞİD-H, Taliban'ın yeni laik, demokratik ve tek etnik gruptan oluşan bir hükümet hazırladığı sırada, Batılı ülkeleri yatıştırmak için kapsayıcı bir hükümet kurduğunu savunuyor. Kitap, IŞİD’i yalnızca Kur’an ve Sünnet'i takip ettiği için överek ve tek mezhep yaklaşımını, İslami sapmaları ve "Batılı ateist felsefeleri" reddettiğini söyleyerek sonlandırmaktadır.
Neticede IŞİD, bulunduğu bölgedeki yönetimleri gayri meşru kılmak için propaganda yapmaktadır. Afganistan bölgesinde Taliban öncesi yahut sonrası dönemde aynı stratejiyi izlediği, hükümetleri dini açıdan sakıncalı kılarak ve öyleymiş gibi göstererek kendisine meşruiyet kazandırmayı amaçladığı, bunu da silahlı mücadelenin bir tamamlayıcı olarak gördüğü gözlemlenmiştir. Yıllar boyunca ürettiği literatürü, değişen ve yeni gelen yönetimlere karşı süratle uyarladığı, bu beceriyi açıkça kitlelere yansıttığı ve zemin bulduğu saptanmıştır. IŞİD-H, eğitimden uluslararası ilişkilere, dini azınlıklarla ilgilenmeye kadar çeşitli alanlarda Taliban'ın verdiği her tavizi takip ediyor ve Taliban'a yönelik fikri saldırılarını şekillendiriyor. Bu, IŞİD-H’nin propagandasının karşılık bulma ihtimalini yakın gelecekte potansiyel olarak artıracağı görülmektedir.
TÜRK DEGS ARAŞTIRMACISI D. MERT TUPUZ
Kaynakça
Valle, R. (2021). Islamic State in Khorasan Province Counters Taliban with Formidable Media and Propaganda Offensive. Terrorism Monitor.