Kazakistan'ın Yeni Dil Politikasında Latin Alfabesi Vurgusu Ne İfade Ediyor?
Fırat Köse
Kazakistan'ın 2023-2029 döneminde dil politikasının geliştirilmesine ilişkin yeni devlet programı hazırlandı. Hazırlanan programda devlet dili statüsündeki Kazakçanın güçlendirilmesinin ülke güvenliğine yapılan doğrudan katkı olarak görüldüğü kaydedildi. Bu durum Türk Dünyası entegrasyonu açısından çok önemli bir adım olarak kabul edilmelidir.
Bunun sebebi ise birçok eski SSCB ülkesi gibi Kiril Alfabesini kullanan Kazakistan, Ekim 2017'de Latin Alfabesine geçme kararı alarak çok önemli bir adım attı. Bu tarihe kadar Türkçenin ses ve dil yapısına uygun olmayan Kiril Alfabesi hem kültürel kopuşa hem de entegrasyon sorununu beraberinde getiriyordu.
Program
Hükümet tarafından kamuoyuna sunulan programda, ülkede Kazakların ana ulus olarak nüfustaki sayısının her yıl arttığı, dolayısıyla Kazak dilinin de konumunun güçlenmeye devam ettiği belirtildi.
En son 2021'de yapılan genel nüfus sayımı sonuçlarına göre, nüfusun %70'inden fazlasını Kazakların oluşturduğu ve ülkenin tek uluslu devlet olma yolunda ilerlediğine işaret edilerek "Bu demografik durum, Kazak dilinin kapsamının genişletilmesiyle ilgili yoğun çalışmaları gerektirmektedir." ifadeleri kullanıldı.
● Kazak dilinin yeni Latin Alfabesi temelinde modernleştirileceği,
● 2029'a kadar Kazakçanın düzenleyici çerçevesinin güçlendirileceği,
● Bilim ve eğitim, kamu hizmeti, ekonomi, bilişim gibi sektörlerde prestijinin artırılacağı,
● Medya ve internet alanında kullanımının genişletirileceği,
● Kazakçanın ülkedeki diğer etnik gruplar arası iletişim dili haline gelmesi için çalışmalar yapılacağı,
● Devlet memurlarına Kazakça bilme zorunluluğu getirileceği,
Yasayı ilk olarak Kazakça çıkarma uygulamasının başlatılacağı dile getirilen önemli detaylar arasındadır.
"Latin Alfabesi temelinde geliştirilen yeni Kazak Alfabesine geçiş, Kazak dilinin doğasına uygun yazım kurallarının ve normlarının oluşmasını sağlayacaktır. Bu Kazak dilinin uluslararası popülaritesini artıracak, onu modern teknolojilere uygun hale getirecektir. Aynı zamanda Türk dili konuşan halklarla entegrasyonunu büyük ölçüde kolaylaştıracaktır." ifadeleri çalışmanın mantığını ve amacını gösteren cümlelerdir.
Bir Ses - Bir Harf İlkesi
Ahmet Baytursunov Dil Bilimi Enstitüsü tarafından Ocak 2021'de, "bir ses-bir harf" ilkesine göre hazırlanan 31 harflik Latin harflerine uyarlanan yeni Kazak Alfabesinin temelidir.
Latin harflerine uyarlanan yeni Kazak Alfabesinde, 9’u ünlü 31 temel harf bulunuyor. Ancak Alfabede yer almayan x,w gibi harfler ise yabancı kökenli kelimelerde kullanılacak.
Kazakistan Türkçesine ait bazı sesler çift nokta imi, uzatma imi, çengel imi ve kısaltma imi gibi işaretlerle belirlenecek.
Alfabeyi geliştirme sürecinde 40’tan fazla nüshanın incelendiği ve eğitim kurumlarında yeni Alfabe ile yazma ve okumaya ilişkin anket çalışmaları gerçekleştirildiği belirtiliyor.
Tüm bu gelişmeler bize İsmail Gaspıralı tarafından dile getirilen "Dilde, fikirde, işte birlik " düsturu ve hayatı boyunca birçok fikir insanımız tarafından atılan adımların geç de olsa meyvelerini vermeye devam ediyor olduğunu bize hatırlatmaktadır. Programın hazırlayıcı ve planlayıcısı konumunda emeği geçen "Ahmet Baytursunov Dil Bilimi Enstitüsü" hem kardeş Kazakistan'ı hem adını aldığı Ahmet Baytursunov'u, hem de tüm Türk Dünyasını gururlandırmıştır ve geleceğe dair umudunu bir nebze daha artırmıştır.
Ahmet Baytursunov Kimdir?
Eğitimci, dilbilimci, yazar, şair, siyasetçi. 20. yüzyılın başında Kazak Türk düşünce hayatında önemli bir yere sahip bir kişiliktir. Çalışmalarını eğitim alanında yoğunlaştıran Baytursunov, Kazak eğitim sisteminin yeniden yapılandırılması için önemli kararların alınmasında etkili olmuştur.
Türk DEGS Gönüllü Araştırmacısı FIRAT KÖSE
KAYNAKLAR