“Denizlere Hâkim Olan Cihana Hâkim Olur”
-Barbaros Hayrettin Paşa
MAVİ VATAN’IN TATBİKATLARI
Türkiye Cumhuriyeti’nin kıyı şeridine sahip olduğu Karadeniz, Akdeniz ve Adalar Denizi’nde ilan ettiği veya etmesi beklenen/gereken Deniz Yetki Alanlarının tümü Mavi Vatan doktrinini oluşturur.
Mavi Vatan terimini doktrin haline getirerek uluslararası literatürde akademik bir disiplin olarak yer almasını sağlayan ve haritalarını çizen Cihat Yaycı’nın, Mavi Vatan tanımlaması;
Türkiye Cumhuriyeti’nin 1982 sözleşmesiyle tanınan ve uluslararası teamül hukuku ve uluslararası deniz hukuku ilkeleriyle verilen yetkiler çerçevesinde sahip olduğu deniz yetki haklarının bütünüdür. Mavi Vatan, bir yarımada devleti doktrinidir. Türkiye, Anadolu ve Rumeli ile birlikte 8.333 kilometre kıyı şeridine sahiptir ve ülkenin Doğu Akdeniz, Adalar, Marmara ve Karadeniz bölgelerinin tamamında yaklaşık 462 bin kilometrekarelik bir deniz yetki alanı bulunmaktadır.
Mavi Vatan haritası genel hatlarıyla şu şekilde belirlenmiştir. Karadeniz'de 1986’da ilan edilen MEB, Adalar Denizinde Yunanistan ve Türkiye ana karalarını esasa alan ve ortay hat esasına dayalı deniz yetki alanı, Doğu Akdeniz’de ise; Libya ile yapılan MEB anlaşması batı sınırı olan, Mısır, Lübnan, İsrail ile de anlaşma yapılmışçasına belirlenen sınırlar içinde kalan deniz alanı ‘Mavi Vatan’ın bu denizlerdeki kısmını oluşturmuştur, şeklindedir.
Mavi Vatanı ‘’Denizlere Hâkim Olan Cihana Hâkim Olur” sözü ile Türk Denizcilik tarihine adını altın harfler ile yazdırmış Barbaros Hayrettin Paşa’ya kadar eskiye götürmek mümkündür. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasına vesile olan, Kurtuluş Savaşı’ndaki Büyük Taarruz Muharebesinde, Mustafa Kemal Atatürk’ün, ‘’Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri!’’ Emri Mavi Vatan kavramının ideolojik altyapısını oluşturan ana köklerinden biridir.
1958 yılında Cenevre Deniz Hukuku Sözleşmesi ile kıta sahanlığı kavramı resmileşmiştir. Böylelikle, Mavi Vatan’ın hukuksal zemini oluşmuştur.
1982 yılında, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi ile deniz alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin genel prensipleri belirleyen sözleşmeler devletler tarafınca imzalanmıştır.
1986 yılında, Türkiye Cumhuriyeti, Karadeniz’de MEB ilan etmiş ve Sovyetler Birliği’nin yıkılmasının ardından diğer kıyıdaş devletler ile mevcut anlaşmayı sürdürmüştür.
2010 yılında, yıllar süren çalışmalarının ardından Amiral Cihat Yaycı ‘’Temel Deniz Hukuku ‘’ eseriyle Mavi Vatan kavramını kayda geçirmiştir.
27 Kasım 2019 tarihinde Türkiye-Libya arasında imzalanan Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Anlaşması ile Mavi Vatan’ın doktrinine uygun olarak ilk aksiyon alınmıştır.
2019 yılında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafınca Cumhuriyet Tarihi’nde ilk kez anavatanı çevreleyen üç denizde ş zamanlı olarak 103 gemi ile birlikte ilk Mavi Vatan Tatbikatı yapılmıştır.
İlk Mavi Vatan-2019 Tatbikatı
2019 yılının 27 Şubat- 8 Mart tarihleri arasında Deniz Kuvvetleri tarafından "Mavi Vatan Tatbikatı" gerçekleştirildi. Cumhuriyet tarihinin ilk Mavi Vatan Tatbikatı, Türk Deniz Kuvvetleri’nin ise tarihindeki en büyük tatbikat gerçekleştirildi. Ana vatanı çevreleyen üç denizde eş zamanlı olarak icra edilen tatbikat toplamda 462 bin kilometrelik bir alanda yapıldı.
Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine yeni giren silah ve sistemlerin de sergilendiği tatbikatın senaryolara göre uygulamalı kısmı 7 gün sürdü. Mavi Vatan doktrinin sahibi Cihat Yaycı’nın Deniz Kuvvetleri Kurmay Başkanlığı yaptığı dönemde gerçekleşen tatbikata 13 fırkateyn, 6 korvet, 16 hücumbot, 7 denizaltı, 7 mayın avlama gemisi, 17 yardımcı sınıf gemisi, 14 karakol gemisi, 22 çıkartma gemisi ve 1 eğitim gemisi olmak üzere toplamda 103 gemi katıldı. Deniz Karakol uçakları, Deniz helikopterleri, İHA gibi diğer sistemlerin yanında SAT, SAS gibi özel birlikler de tatbikatın dahilindeydi.
Dönemin resmi kaynaklarınca tatbikatın amacı, jenerik senaryolar ve jenerik coğrafyaya dayalı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bünyesinde yer alan birliklerin ve vasıtaların olası bir harekata hazırlık seviyesini güçlendirmek ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin tüm birliklerinin (kara,hava,deniz) entegrasyonunu arttırmak, Türk Silahlı Kuvvetlerinin müşterek çalışma prensipleri ile imkan kabiliyet ve diğer unsurlarını yükseltmekti.
Tatbikat kapsamında Karadeniz, Adalar Denizi ve Akdeniz olmak üzere 3 ayrı denizde 33’ü yurt içinde, 7’si yurt dışında olmak üzere toplamda 40 liman ziyaret edilmiştir.
Başarılı bir şekilde sonuçlanan tatbikat, uluslararası kamuoyu tarafından da takip edildi. Birçok ülkede medyaya ‘’Türklerin Güç Gösterisi’’, ‘’Mavi Vatan’da Geri Sayım’’ gibi manşetler ile yayınlandı. Şeffaf bir süreç olarak yönetilen ve asıl amacı bölgedeki güvenliği arttırıcı, önlemler alıcı kapsamda olduğu ifade edilen tatbikat, Türkiye ve Yunanistan arasında karşılıklı olarak deklare edilerek gerçekleşmişti.
Türk Deniz Kuvvetleri, Mavi Vatan-2019 Taktik Tatbikatı ile eş zamanlı olarak NATO tarafından gerçekleştirilen, ‘’NATO Dynamic Manta-2019 Tatbikatı'na’’ da bir denizaltı, bir deniz karakol uçağı bir firkateyn ve ile katılım sağlandığını duyurmuştu.
Dış basında yer alan haberlerin aksine, Mavi Vatan-2019 Tatbikatı'nın planlanması ve yürütülmesiyle ve sonuçlarını içeren bütün süreç uluslararası hukuka uygun olarak planlanmıştır. Buna ek olarak, komşu ülkelere tehdit etmeye yönelik bir faaliyet olmadığı bölgedeki güven ve istikrarı sürdürmeye yönelik, NATO ile ortak değer ve hedefler kapsamında katkılar sunma amacı taşıdığı resmi kaynaklarca bildirilmiştir.
Mavi Vatan-2019 tatbikatının gerçekleşmesi ayrıca Mavi Vatan’ın resmi olarak devlet politikası olduğunun tescillenmesi anlamına gelmiştir. Siyaset-üstü ve Milli hedef meselesi olan Mavi Vatan hak ettiği değer ve takdire yönelik bir gündem yaratmıştır. Türk Silahlı Kuvvetlerinin dönemin gelişmeleri ışığında zayıfladığı iddialarına yönelik hem iç hem dış tehditlere karşı mesaj veren tatbikat Doğu Akdeniz’in paylaşım mücadelesi noktasında çıkarları ve planları olanlara caydırıcı gücünü göstermiştir. Uluslararası Deniz Hukuku’na uygun olmayan, asılsız ideallere ve sözde haritalara karşı Türk Deniz Kuvvetlerinin gösterisi olmuştur.
Mavi Vatan Tatbikatı 2021
Türk Deniz Kuvvetleri 25 Şubat- 7 Mart tarihleri arasında, Donanma Tarihindeki 2. Mavi Vatan Tatbikatı olan ‘’Mavi Vatan-2021’’ deniz tatbikatını Adalar Denizi ve Akdeniz'de gerçekleştirdi.
Tatbikat hedefleri kapsamında toplamda 87 savaş gemisi kullanıldı. Kara ve Hava birlikleri de Türk Donanmasına eşlik etti. Türk Silahlı Kuvvetlerinin envanterine yeni katılan milli sistem ve silah ve yapılar da ilk kez sergilenmiş oldu. Tatbikatta, 27 uçak, 20 helikopter, İHA ve SİHA'lar da görev aldı.
Tatbikatın amacı olarak, operasyonel eylemler ve deniz operasyonları, görev gücü çalışabilirliği geliştirmek belirlenmişti. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Hava, Kara ve Deniz birliklerinin birlikte çalışabilirlik ve karşılıklı destek potansiyeli ile savaşa hazırlık düzeyi geliştirilmesi hedeflendi.
Tatbikat sürerken resmi kaynaklar tarafından; Mavi Vatan Tatbikatı yerli ve millî silah sistemlerinin, gemilerin etkinliğinin test edilmesi, Türk Silahlı Kuvvetlerinin harekata hazırlık eğitimlerinin yapılması ve kuvvetler arasında müşterek çalışabilirlik anlayışının artırılması maksadıyla gerçekleştirilir. Deniz Kuvvetleri Komutanlığının planlı tatbikatları arasında yer alan Mavi Vatan 2021’in fiilî safhası Ege Denizi ve Doğu Akdeniz’de gerçekleştirilmektedir.’’ Açıklaması yapılmıştı.
İlk Mavi Vatan Tatbikatı’nın mimarı olan Cihat Yaycı, Mavi Vatan-2021 Tatbikatına dair; ‘’Mavi Vatan Tatbikatı, Türk Deniz Kuvvetleri'nin 2019'da başlatılan aynı zamanda Mavi Vatan'ın doktrinleşmesine katkı sağlayan en önemli unsurlardan bir tanesidir. Üç denizde aynı anda yapılan tatbikat olarak planlanmıştır. Bu tatbikatta Deniz Kuvvetleri'nin tüm birlikleri kılcal damarlarına kadar harekete geçirilir ve diğer kuvvetlerle iş birliği yapılır. Bu sebeple hem Deniz Kuvvetleri'nin tatbikatıdır hem de müşterek eğitimler yapılarak, müşterek tatbikat kapsamında değerlendirilebilecek büyüklükte bir tatbikattır’’ ifadelerini kullandı.
Mavi Vatan-2021 Tatbikatı’nın Yunanistan tarafından kışkırtıcı olarak lanse edilmesine de cevap veren Cihat Yaycı; “Bizim Deniz Kuvvetlerimiz ayda neredeyse birkaç defa geçiş eğitimi veya tatbikat yapar. Ama bunları kamuoyunda, Yunanistan’a mesaj olarak gösterilmesi gibi bir alışkanlığımız yok. Yunanistan ise bunu sürekli olarak Türkiye’ye bir mesaj olarak gösterir. Türkiye bölgesel sahiplik ilkesine son derece dikkat eden, bunu prensip edinen ve etkin kullanan bir devlet. Bütün Karadeniz kıyıdaşlarını birleştiren ve bunları bir deniz kuvvetleri çatısı altında toplayan kuvvet Türk Deniz Kuvvetleri’dir. Biz, geliştirdiğimiz inisiyatiflerle çok daha vizyoneriz ve çok daha geniş coğrafyalarda hareket ediyoruz.” İfadelerini kullandı.
Türk Deniz Kuvvetleri her yıl, basitten gelişmişe doğru tatbikatlar yapar. Bu tatbikatlarla personelini, birliklerini, karargâhlarını eğitir. Mavi Vatan Tatbikatı da planlı eğitim zinciri halkasının bir parçası. Bir yıl önceden planlanan bu tatbikat, NATO’ya da deklere edildi.
Mavi Vatan Tatbikatı 2022
11 Nisan’da eş zamanlı olarak Karadeniz, Akdeniz ve Adalar Denizi’nde başlayan Mavi Vatan Tatbikatı -2022 tatbikatı 21 Nisan tarihinde başarılı olarak sonuçlandırıldı.
10 fırkateyn, 6 korvet, 17 hücumbot, 11 denizaltı, 8 mayın avlama gemisi, 32 yardımcıs sınıf gemi, 12 karakol gemisi, 25 çıkarma gemisi, ve 1 test ve eğitim gemisi olmak üzere toplam olarak 122 gemi katılırken 41 hava vasıtası tatbikata eşlik etti. Tatbikat, TCG Kemalreis fırkateyni selamlamasıyla başladı.
Milli Savunma Bakanlığı tarafından yapılan resmi açıklamada, 2022 tatbikatının hedefleri üç madde içeriği olarak açıklandı;
· Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bağlısı komutanlıkların karargâh ve harekât merkezlerinin sevk ve idare etkinliğinin gözlenmesi,
· Karargâh personeli ve tatbikata katılan unsurların çok tehditli ortamda muhakeme, öngörü ve karar verme yeteneklerinin değerlendirilmesi,
· Diğer Kuvvet Komutanlıkları ve kamu kurumları ile müşterek çalışabilirlik usullerinin geliştirilmesi sağlanacaktır.
“Çok Tehditli Ortamda Harekât” safhasında kurgulanmış bir senaryoya dayalı kriz yönetimi eğitimi icra edilecek olduğu ayrıca ifade edildi.
NATO tatbikat planlama esasları ile uyumlu olacak şekilde, 6 aylık bir planlama süreci yaşanmıştı.
Adalar ve Doğu Akdeniz sahillerini kapsayacak şekilde, tatbikata iştirak eden 72 gemi tarafından liman ziyaretleri icra edileceği de açıklandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, "İnşa ettiğimiz gemilerimizle, denizaltıları ile silah sistemleriyle bölgesinin en güçlü ordusu oluncaya kadar çalışmaları sürdüreceğiz, Türkiye'nin güçlü bir deniz kuvvetine sahip olması zorunluluktur.’’ İfadelerini kullandı.
Cihat Yaycı, Mavi Vatan-2022 tatbikatını; Tüm denizlerimizi ve Türk deniz yetki alanlarını kapsayan Mavi Vatan Tatbikatları, Deniz Kuvvetleri'mizin savaşa hazırlık durumunu, eğitimini ve kabiliyetini kanıtlar niteliktedir. Yüzlerce unsurun katılıyor olması bu tatbikatları NATO’nun gerçekleştirdiği en geniş çaplı tatbikatlardan bile daha büyük bir tatbikat haline getirir. Şeklinde yorumladı.
Yaycı, "Bu eğitimlerde amaç Türk Deniz Kuvvetleri'nin eğitim seviyesini artırmak ve kapasitesini en üst seviyede tutmaktır. Yani bu tatbikatlar Türk Deniz Kuvvetleri'ni faal tutmak için oluşturulan programın bir parçası" açıklamasını yaparak Mavi Vatan tatbikatlarının aslında belirli bir ülkeye mesaj verme amacı taşımadığını, dosta güven, düşmana korku verdiğini ifade etti.
Türk Deniz Kuvvetleri her an her koşulda harekata hazır. Türk donanması son derece eğitimli, teknik bakımdan son derece güçlü ve neredeyse bütün gemilerini aynı anda faal tutabilen dünyadaki ender kuvvetlerden birisi. Türk Deniz Kuvvetleri, sahip olduğu kabiliyet ile caydırıcı bir güç olduğunu kanıtlamıştır. Diye sözlerine devam etti.
Sonuç Yerine
"Türkiye'nin geliştirmesi gereken en önemli kuvveti Deniz Kuvvetleridir çünkü cihan devletlerinin tamamı deniz kuvvetiyle büyümüştür, "Deniz kuvveti uzak bölgelere güç aktarımı demektir!"
Türkiye’nin Denizlerdeki Misak-ı Millisi olan Mavi Vatan Doktrini yalnızca bir askeri konu değildir. Türkiye’nin enerji, gıda, lojistik, ulaşım, hukuk ve daha birçok konudaki prensiplerini oluşturan değerler ve haklarının bütünüdür. Mavi Vatan, Uluslararası Deniz Hukuk çerçevesinde Türkiye Cumhuriyeti’nin sahip olduğu hakları koruma, gelecek Türk nesillerine aktarma maksadı ile yaratılmış bir devlet politikasıdır.
Jeopolitik konumu, sahip olduğu bölgelerdeki zenginlik neticesinde Türkiye’nin hakkı olan kaynak ve imkanlar tehdit altındadır. Gayrı-hukuki şekilde çeşitli hileler ile bu kaynaklar gasp edilmek istenmektedir. Gerçekleri saptırarak, farklı konulardan baskılar ile Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin faaliyetlerinin önüne geçilmek istenmektedir. Çünkü, denizlerin önemi, Doğu Akdeniz’deki kaynak zenginliği bu devletlerce fark edilmiştir. Türkiye’nin bu güce ulaşması, bölgedeki istikrarın teminatı olması ve küresel bir aktör olması mevcut güçlere tehdit oluşturmaktadır. Ancak, tüm engellemelere ve hilelere rağmen Türkiye Cumhuriyeti’nin hak ve menfaatleri Türk Silahlı Kuvvetlerince koruma altındadır. Dünyanın en güçlü donanmalarından olan Türk Deniz Kuvvetleri, anavatanı çevreleyen tüm denizlerde gerekeni yapmaktadır.
İlki 2019 yılında yapılmış olan, günümüze dek üç kez yapılmış olan Mavi Vatan tatbikatları ile Türk Donanmasının verdiği mesaj açıktır. Dünyada bu kadar gemiyi aynı anda denize çıkartabilecek ve onlara eğitim yaptırabilecek donanma sayısı çok azdır. 122 parça gemi bir anda denize açılıp eğitim yapıyor. Bu aslında Türk Deniz Kuvvetleri'nin her yıl yaptığı tatbikatlar içinde kolaydan zora sıralamasındaki son halkadır.
Mavi Vatan tatbikatları kanıtlar ki; modernleşen ve millileşen mürettebat ve sistemleri ile Türkiye Cumhuriyeti’nin kazandığı ivme personellerinin kabiliyet ve yetenekleri ile doğru orantıda arttığı müddetçe her türlü reaksiyonu alabilecek potansiyeldedir.
Uluslararası düzende her an değişen şartlar Türkiye’yi her an her seçeneğe hazır olmak mecburiyetine itmektedir. Masada güçlü olmak için, sahada güçlü olmak şarttır. Üç denizde aynı anda, farklı kuvvet birliklerinin iş birliği ile yaptığı bu tatbikatlar, Türkiye’nin bir mücadele alanı olan Doğu Akdeniz’de her an hazır olduğu mesajını tüm gerekli yerlere ulaştırmıştır.
TÜRK DEGS Araştırması; Mehmet Burak Albayrak