Mehmet Burak Albayrak: Uçak Gemileri ve Türk Donanması

UÇAK GEMİLERİ VE TÜRK DONANMASI

(AKDENİZ’DEKİ UÇAK GEMİLERİ, TÜRK DONANMASI ve SAO PAULO FIRSATI)

‘’Kıbrıs Ortadoğu’nun sabit uçak gemisidir. Ancak, Kıbrıs Adası bir sabit uçak gemisi ise, uçak gemisi de yüzen bir Kıbrıs Adasıdır.”

-Müstafi Amiral Doç.Dr. Cihat YAYCI

Uçak Gemisi Nedir? Ne İşlev Görür?

Modern harp disiplininde yaşanan gelişme ve evrimleşmeler; silahlı kuvvetler arasındaki entegre faaliyetleri, devletlerin uluslararası güvenliği için kritik düzeyde önemli hale getirmiştir.

Uçak gemilerinin, sahip oldukları uçak güverteleri ve taşıdığı personeller ile birlikte denizlerde seyre çıkıyor olması, yeni nesil harp disiplininin gerekliklerinden olan bu; hava, kara, deniz kuvvetlerinin eş zamanlı, ortak hareket kapasitesinin artırılmasında büyük bir rol oynamaktadır.

Devletlerin sahip olduğu ana kara ve karasuları dışındaki uzak bir coğrafyaya askeri güç, mühimmat ve diğer askeri ikmal maddelerini aktarabilme gücü literatürde ‘’power projection’’ olarak yer almaktadır. İlk savaşlardan, günümüze dek önemi süregelen bu faaliyet, uçak gemilerinin üstlendiği bir diğer ana işlevdir. Uçak gemileri, bir devletin denizaşırı coğrafyalardaki üsleridir. Uçaklara menzilleri dışında kalan bölgelere ulaşım, erişim imkanı verir.

            Uçak gemileri bir devleti, karasında bulunan hava üslerine olan bağımlılıktan kurtarır. Sabit bir konumun aksine uluslararası sularda hareket kabiliyeti sunar. Böylelikle düşman unsurlarca yaşanabilecek taarruz tehlikesini azalmış olur.

20. Yüzyılın daha da ilerleyen süreçlerinde muharebe gemilerinin yerlerini uçak gemilerine bırakacağı aşikardır.

Devletlerin karşılaştığı en büyük zorluklardan biri; yüksek maliyetler ve bununla bağlantılı olarak lojistik kapasitelerin sınırlı olarak kalmasıdır. Her ne kadar uçak gemilerinin inşası ve bakımları yüksek bedeller ve yüksek teknolojiler gerektirse de sağladığı avantajlar ile orantılı olarak değerlendirildiğinde donanmalar için mutlak ulaşılması gereken bir nokta haline gelmiştir. Savaş uçaklarının uzun süreli uçuş maliyetlerinin yüksek olması ve bu kısıtlı menzilin ana karadaki üsse geri dönme zorunluluğunu da içeriyor olması alınabilecek verim kapasitesini düşürmektedir.

Günümüz uluslararası konjonktüründe bir devlet, vizyonu ve sergilediği mevcut efor ile kendine konum bulabilmektedir. Uluslararası sularda bayrak dalgalandırmak dış politikada ve askeri diplomasi de sembolik dahi olsa büyük önem arz etmektedir. Müttefik kuvvetlere güven, hasmane unsurlara ise bir mesaj anlamı taşımaktadır. Uluslararası ilişkiler literatürüne bu kavram ‘’90 tonluk diplomasi’’ adı ile geçmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti son yıllarında yaptığı milli savunma sanayi konusundaki atılımlar ile dikkatleri üzerine çekmektedir. Bu hususta da ilk atılımını 2018 yılında LHD sınıfı TCG Anadolu ile gerçekleştirmiştir.

Türkiye’yi kendi körfezlerine hapsetmek isteyenlere inat 21.yüzyıl Türk’ün asrı olacaktır.

            Mevcut düzende 14 farklı devletin donanmasında uçak gemisi ve alt sınıfları bulunmaktadır. Doğrudan uçak gemisine ise 6 devlet sahiptir. Bu devletlerin hepsi uluslararası düzende üst seviye etki gücene sahiptir. Uçak gemisi büyük bir ülke olmanın yeter şartlarından birisidir.  Dünyada doğrudan uçak gemisi sınıfında olan aktif hizmette yer alan uçak gemilerinin tonaj ve uzunlukları ekteki şekildedir.

ABD Donanmasında yer alan uçak gemileri açık ara dünyanın en büyük uçak gemileridir. Diğer devletlerin uçak gemilerinden iki mislidir. Özellikle nükleer güç ile çalışan uçak gemileri ile muadillerinden her anlamda çok öndedir.

Bir gemiden uçak kaldırma ve bir gemiye uçak indirme olmak üzere uçak gemilerine dair ilk çalışmalar 1910’lu yıllarda ABD donanması tarafından gerçekleştirmiştir.

Amerika Birleşik Devletleri Donanmasında toplamda 16 sınıf uçak gemisi hizmet etmiş veya halen hizmet etmektedir. Günümüzde bu gemilerden 11 tanesi faal, aktif hizmet halinde olup, 4 tanesi de henüz yapım aşamasındadır.

USS Harry S. Truman (CVN-75) Uçak Gemisi

USS Harry S. Truman (CVN-75) ise Amerika Birleşik Devletler Donanması'nda hizmet veren Nimitz Sınıfı 10 uçak gemisinden biridir. Nimitz sınıfı uçak gemileri, nükleer güç ile çalışan, dünyanın en büyük uçak gemilerinin arasında yer almaktadır. Nimitz Sınıfında bulunan tüm uçak gemilerinin listesi aşağıdaki gibidir.

Harry S. Truman (CVN-75) gemisi, 1998 haziran ayında tam harekat kabiliyeti ile birlikte göreve başlamıştır. Verimli hizmet potansiyelince, gemiyi emekli etmeden önce öngörülen ömrü 50 yıl olarak belirlenmiştir. 21.Yüzyıldan itibaren birçok operasyonda yer alarak ABD Donanmasına hizmet etmiştir. Afganistan’da Kalıcı Özgürlük Operasyonu ve Irak’taki Özgürlük Operasyonu gibi önemli görevlerde yer almıştır.

Geminin teknik özellik ve donatıldığı mühimmat bilgilerine göre;

Harry S. Truman (CVN-75) 332,8 metre uzunluğunda, 30 knottan (+56 km/saat) fazla hızlı ile büyük bir üst sınıf uçak gemisidir.

Donatıldığı radar sistemleri ve elektronik sensörler;

·         AN / SPQ-9B hedef tespit radarı

·         AN/SPN-46 ve AN/SPN-43C hava trafik kontrol radarları

·         AN / SPN-41 iniş yardım radarları

·         Mk 91 tipi dört NSSM (NATO Deniz Serçesi Yüzey Füzesi) atış kontrol sistemi

·         Ateş kontrolü için dört adet Mk 95 radarı

·         SLQ-32A (V)4 karşı önlem sistemi

·         SLQ-25A Nixie Torpido karşı önlem sistemi

Donatıldığı silah sistemleri ise;

·         Mk 57 Mod.3 Sea Sparrow füze rampası,

·         RIM-116 Rolling Airframe Missiles (RAM)

·         20 mm Mk 15 Phalanx CIWS

Nükleer güç ile çalışma özelliğinden ötürü teorik olarak menzili sınırsızdır. Bir diğer önemli özellik olan özerk navigasyon özelliği yirmi yıl kadardır.

USS Harry Truman uçak gemisi ve grubu, 2016 yılında DEAŞ ile verilen mücadeleye katkı sağlamak üzere Akdeniz’e gönderilmiş, çeşitli tatbikatlarının ardından da 2021 yılında sıradaki rotası körfez ülkeleri olarak belirlenmiştir. Ancak, Rusya tarafından Ukrayna’ya gerçekleştirilen askeri işgalin ardından Avrupa’da güven yaratmak maksadı ile Akdeniz’de görev yapacağı resmi kurumlarca açıklanmıştır.

Harry S. Truman, Akdeniz’de konuşlandığı süre zarfında birçok kez tatbikatlara katılmış, bu tatbikatların ana merkezinde yer almıştır. NATO görev gücünün emrine 2 kez verilmiş olması Harry S. Truman’ın bir başka önemli özelliğidir.

Örneğin, 25 Temmuz 2022 tarihinde NATO SNMG-2 görev grubu savaş gemileri USS Harry Truman’ı merkez alarak Akdeniz'de geçiş eğitimi gerçekleştirmiş ve bu eğitimlere TCG Kemal Reis (F247) Gemisi de katılmıştır. Ek olarak Türk Silahlı Kuvvetlerinin S-708 Seahawk helikopterleri USS Harry Truman’a iniş-kalkış eğitimleri gerçekleştirmiştir.

22 Ağustos 2022 tarihinde ise Yunan Silahlı Kuvvetlerinin uluslararası işbirliği açısından planlaması çerçevesinde, İki ülkenin hava kuvvetleri savaş uçaklarının uçak gemisi USS Harry S. Truman ile Mora'nın batısındaki ortak eğitim gerçekleştirmiştir.

8 aya yakın süre boyunca Akdeniz’de görevini icra eden Harry S. Truman geçtiğimiz günlerde Akdeniz’deki görev süresini doldurmuş ve Cebelitarık Boğazı'nı geçerek, Akdeniz'deki konuşlandırması sona erdirilmiştir.

Truman’ın resmen görevden alındığının ve limanına geri döneceğinin açıklanmasının ardından göreve devam edecek geminin de USS George HW Bush (CVN-77) olduğu açıklanmıştır.

USS George HW Bush (CVN-77)

USS George HW Bush (CVN-77) gemisi, Truman Gemisi ile aynı sınıf olup Nimitz filosunun son gemisidir. Geminin İnşaatına 2003 yılında başlanmıştır ve 2009 yılında toplamda 6.2 milyar $ maliyet ile inşa aşaması tamamlanmıştır. Gelişen teknoloji ve donatıldığı sistemler çerçevesinde dünyanın en büyük savaş gemilerindendir. Hızı tıpkı Truman gibi 30 knot üstüne çıkmaktadır ancak sınıfının üstünde bir teknolojiye sahiptir. İki nükleer reaktör ile çalışmasından ötürü yakıt ikmaline ihtiyaç duymadan 20 yıla kadar görev yapabilmektedir.

Donatıldığı radar sistemleri ve elektronik sensörler;

·         SPS-48E 3-D hava arama radarı

·         SPS-49A(V)1 2-D hava arama radarı

·         SPQ-9B atış kontrol radarı

·         2 × SPN-46 hava trafik kontrol radarları

·         SPN-43C hava trafik kontrol radarı

·         SPN-41 aletli iniş sistemi radarı

·         3 × Mk 91 NSSM yönlendirme sistemleri

·         3 × Mk 95 radarları

Silah Sistemleri ise; 

·         2 × Mk 29 ESSM başlatıcısı

·         2 × RIM-116 Yuvarlanan Gövde Füzesi

·         3 × Falanks CIWS

25 Ağustos 2022'de George HW Bush uçak gemisi Cebelitarık Boğazı'nı geçerek Akdeniz'e girmiştir.

Henüz, Harry S. Truman gemisinin bölgeyi terk etmemiş olmasının sonucunda kısa süreliğine de olsa Akdeniz’de aynı anda ABD donanmasına ait 2 adet uçak gemisinin olması kayıtlara geçmiştir.

USS George HW Bush ve USS Harry S. Truman, 27 Ağustos 2022 İyon’ya Denizi

İki uçak gemisi de 90 uçağa üs olarak ev sahipliği yapabilmektedir. Bu durumda demek olur ki; ABD'nin anlık olarak Akdeniz'de 180 kadar uçağı konuşlandırabilme imkânı vardı.

Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Donanması

 Halihazırda her gün Yunanistan’a askeri mühimmat yığma ve üs açma faaliyeti sürdüren ABD’nin, Türkiye’ye yönelik bir tehdit potansiyeli de budur. Türkiye Cumhuriyeti’ni F-35 programlarından çıkarır iken Defence 2021 tatbikatının ardından maliyet bahanesi ile Yunanistan’a sayısız silah, helikopter bırakan ABD’nin, Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı tutumu açıkça görülmektedir.

NATO müttefiki olan Türkiye Cumhuriyeti’ne, diğer NATO müttefiklerince ortaklaşarak yapılan bu kadar kışkırtma ve tahrik NATO’nun doğu kanadını Yunanistan sınırına çekme planını ortaya koymaktadır.  Türkiye Cumhuriyeti haksız ve hukuksuzca zorla yalnız hatta işgalci pozisyonuna düşürülmek istenmektedir.

Tam bu noktada; artık bölgesel oyun kurucu, küresel oyun bozucu konumuna gelen Türkiye Cumhuriyeti’nin karşısına küresel güç olmanın gerekliliklerinden biri olan uçak gemisine sahiplik çıkmaktadır.

Türk Donanması tarihine ve şanına yakışır şekilde Mavi Vatan’da hüküm sürmektedir.

·         2019 yılında Mavi Vatan Doktrinin Yaratıcı Müstafi Amiral Cihat Yaycı’nın önderliğinde başlatılan; üç denizde eş zamanlı yürütülen Mavi Vatan tatbikatları,

·         Türk Donanmasına ait gemilerin Mavi Vatan’daki seyir süresinin rekor düzeylere ulaşması,

·         Türk Donanması’nda artan millilik ve yüksek teknoloji oranları,

·         Kripto unsurların temizlenmesi

·         Ekilen tohumların filizlenmesi ile de

            İvmeli yükselişini sürdürmektedir.

İnşa süreci devam eden ve uçak gemisinden önce LHD gemisi olarak hizmete sunulacak TCG Anadolu yakın zamanda göreve başlayacaktır. Türk Donanması adına atılan bu adım, uçak gemisine gidilen yolda büyük ve somut bir aşamadır.

Ancak, Türk Donanması’nın henüz yararlanma yoluna gitmediği bir fırsat daha vardır. Bir süre önce gündeme Brezilya Donanması tarafından hizmet dışı bırakılmış ve ihale ile satım yoluna gidilmiş Sao Paulo uçak gemisi gelmiştir. Bu uçak gemisi, Türkiye’de özel bir tersane tarafından satın alınmıştır.

Sao Paulo Uçak Gemisi

Müstafi Tümamiral Doç.Dr. Cihat Yaycı bu geminin hurdaya çıkmadan önce Türk Donanması tarafından satın alınmasını ve donanmada eğitim faaliyetleri için kullanılması için çağrısında bulunmuştur. Maalesef ki bu çağrı yerine;

Geminin asbestli halinden ötürü küreselci çevreler, çevre örgütleri ve Türkiye sınırlarında yer alan uzantılarının İzmir’e yanaşmaması için başlattıkları eylemleri neticesinde İzmir’e yanaşması engellenmiştir.

Büyük bir hata yapılmakta ve tarihi bir fırsat kaçırılmaktadır. İlk kez Müstafi Tümamiral Doç.Dr. Cihat Yaycı tarafından dile getirilen bu çağrıyı, tespit ettiği faktörler ile bir kez daha yinelemekte fayda vardır;

Öncelikle belirtilmelidir ki; asbestli hal temizlenebilmektedir.

Cihat Yaycı’nın çağrısında bulunduğu üzere; Türk askeri personellerimizin eğitim sürecinde, tecrübe kazanması uçak gemisine sahip olmadan önce atılabilecek ilk soyut adımdır. ‘’Canlı Uçak Gemisi Laboratuvarı gibi kullanılmak üzere Eğitim Hizmetine Alınmalıdır.’’ Eğitim gemisi olarak kullanılmak üzere, askeri personeller, mühendislere canlı bir eğitim atmosferi yaratma imkânı vardır. ‘’Önemli olan askeri personelin alışkanlık ve tecrübe kazanmasıdır.’’  Kaçınılmaz olarak sahip olacağımız uçak gemilerinde görev almak için yüksek donanım, bilgi, birikim ve en önemlisi tecrübe gerekecektir. Soyut ve teorik eğitimlerden ziyade böyle bir imkan hem personellerimize hem de Türkiye Cumhuriyeti’ne zaman kazandıracaktır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kaybedecek vakti yoktur.

Üstelik, Eğitim materyali olarak kullanılan mevcut simülasyon uygulaması ‘’virtual training’’ toplamda Türkiye Cumhuriyeti’ne daha fazlaya mal olmaktadır. Üstelik teknolojik ‘’flight deck’’ uygulamaları çok daha kısıtlı olmaktadır.

Dünyada güç aktarımı için esas güç deniz kuvvetleridir. Özellikle deniz-hava gücü beslemesi önemlidir. İkisi bir arada kullanılabilecek uçak gemisi şarttır. Uçak gemisi tek başına değil, bir görev grubu ile hareket etmektedir. Ortak hareket ve manevra kabiliyeti ile bir uyum yakalanması için eğitimler, tatbikatlar gerekmektedir. Soyut, teorik, teknolojik, simülasyon üzerinden bu uyumu yakalamanın imkanı yoktur. Tecrübe etmek, yaşamak, o atmosfere şahit olmak gerekir. Aksi takdirde, uçaklarımızın ve gemilerimizin eş zamanlı, entegre şekilde operasyonel hale gelebilmesi için yıllar harcamamız gerekir. Sao Paulo Uçak Gemisinin sadece bakım ve onarımını yapmak dahi bize tecrübe kazandıracaktır. Bu bizim için kaçırılmaması gereken bir fırsattır. Matematik ve mühendislik kısmını son teknoloji bir uçak gemisi satın alıp oradan mı inceleyeceğiz?

‘’Gemiyi atıl vaziyetten, eğitim gemisi vaziyetine getirmek bile askeri personelimizi geliştirecektir.’’

            Uçak gemisi bir donanma için külliyattır. Gelecekte kendi uçak gemimizi inşa etmeye başlayacağımız vakit, bu tecrübe bize bir kısa yol sunacaktır. Yerli ve Milli sistemlerimizi hazır düzenek üzerinden test edebiliriz. SİHA/İHA/MMU gibi farklı örneklemler üzerinden birçok atılımımız mevcuttur. Neden yeni atılımlara sebep olmasın?

“Türkiye'nin vizyonu büyük devlet vizyonudur. Türkiye’nin ufku Adalar Denizi ya da Kıbrıs ile sınırlı değildir. İspanya, Fransa ve İtalya gibi ülkelerin uçak gemisi varsa bu ülkelerle aynı ligdeki Türkiye’nin neden uçak gemisi olmasın? Uçak gemileri Türkiye’ye gerektiği yerde dünya barış güvenlik, istikrarına katkı sunma fırsatı tanıyacaktır.’’

Uçak gemisine sahip ülkelerin birçok noktası var. En önemlisi ise güvenlik algıları ve önlerine vizyon olarak koydukları hedeflerdir. Akdeniz’de iki tane ABD uçak gemisi değil, her denizde Türk uçak gemileri olmalıdır.

Emin olmak gerekir ki; Türk Deniz Kuvvetleri her zaman en iyisini hak eder ve en iyi şekilde hizmet eder. Mavi Vatan’ın yılmaz bekçilerine saygı ve selamlar ile.

Mehmet Burak ALBAYRAK

TÜRKDEGS Araştırmacısı

Referans:

Türk DEGS tarafından Cihat Yaycı Paşa’nın Konuya İlişkin Yorumları: https://www.youtube.com/watch?v=h6WXRYnenYo

Cenk ÖZGEN, Türk Deniz Kuvvetleri Açısından Uçak Gemisi Tedarikinin İncelenmesi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/565331

Yücel Topçu, Uçak Gemisinde Dört Gün: https://savunmaanaliz.com/uss-henry-s-truman-cvn75-ucak-gemisinde-dort-gun/

@PaoloMauri78: https://twitter.com/PaoloMauri78