TÜRK İHA SİSTEMLERİ

Savaş teknolojileri zaman içerisinde büyük gelişmeler kaydederken, yeni nesil savaş teknolojilerinin önemli parçalarından biri de İnsansız Hava Araçları yani İHA’lar olmuştur. Tarihi 1916 yılına dayanan İHA’lar günümüzde pek çok devletin hava kuvvetlerinde önemli bir yere sahiptir. 1989 yılında Birleşik Krallık kökenli Meggitt firmasının Banshee isimli İHA’sının Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine girmesiyle Türk ordusu İHA sistemleriyle tanışmıştır. 1990 yılında Türk Havacılık ve Uzay Sanayii tarafından geliştirilen ilk yerli ve milli İHA sistemi İHA-X1 Şahit, 1992 yılında iki adet üretilmiş fakat seri üretimi yapılmamıştır. Uzun yıllar boyunca çeşitli ülkelerin çeşitli İHA sistemlerini kullanan ülkemiz, İsrail yapımı HERON tipi İHA sistemlerinin üç kez düşmesi, kalkış-inişlerin İsrail tarafından yönetilmesi ve operasyonel bilgilerin İsrail ile paylaşılması sebeplerinden dolayı yerli ve milli İHA sistemleri üzerine çalışmayı yoğunlaştırmıştır. 2007 yılında Gabar Dağı’ndaki Şırnak 6. İç Güvenlik Tugayı’nda kurulan bir atölyede faaliyete başlayan Özdemir Bayraktar ve oğulları, TSK envanterine giren ilk milli ve özgün mini sınıfı İHA sistemi, Bayraktar Gözcü Mini İHA’sını geliştirmiştir.[1]

BAYRAKTAR GÖZCÜ MİNİ İHA

Bayraktar Mini İHA’sı mini sınıfının en başarılı İHA’larından biridir. ABD yapımı Raven ve İsrail üretimi Skylark ile karşılaştırıldığında önem arz eden pek çok teknik özelliği sayesinde diğer mini İHA sistemlerinden ayrılmaktadır.

Tablo 1: Bayraktar Mini İHA’nın Raven ve Skylark ile karşılaştırılması[2]

Bayraktar Mini İHA’nın teknik özelliklerine bakıldığında ise sınıfının başarılı sistemlerinden biri olduğu görülmektedir.

Tablo 2: Bayraktar Mini İHA Teknik Özellikleri[3]

2007 yılından bu yana Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Özel Kuvvetler Komutanlığı, Emniyet Havacılık ve Jandarma Komutanlığı tarafından aktif olarak kullanılan Bayraktar Mini İHA sistemi, özellikle Kuzey Irak ve Suriye’deki terör gruplarına karşı keşif ve gözlem amaçlı kullanılmıştır. Ayrıca 2012 yılında Katar’a ihraç edilen bu sistem, Cumhuriyet tarihinde ihraç edilen ilk hava aracıdır. Teslimatının yapıldığı ilk sistemden bugüne kadar 100,000’ün üzerinde uçuş sortisi bulunmaktadır.[4]

MALAZGİRT DÖNER KANAT MİNİ İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEMİ

2009 yılında TSK envanterine girerek aktif olarak kullanılmaya başlanan Malazgirt İHA sistemi, dünyada ilk kez kullanılan mini robotik helikopter sistemidir[5]. Benzin Motorlu ve Elektrik Motorlu olarak iki farklı versiyonda geliştirilen helikopter İHA sistemi, elektronik sistemleri, yazılım, tasarım ve imalatı ile tamamen yerli ve milli olarak üretilmiştir. Normal boyutlardaki helikopterler gibi dikey kalkış ve iniş yapabilen sistem, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki en zor coğrafi şartlarda kullanılabilecek şekilde geliştirilmiştir[6].

Tablo 3: Malazgirt İnsansız Hava Aracı Teknik Özellikleri[7]

TUSAŞ ANKA

24 Aralık 2004 tarihinde Savunma Sanayii Müsteşarlığı ile Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. arasında imzalanan sözleşmeyle, Türk İnsansız Hava Aracı Programı başlamıştır. TSK için orta irtifada uçabilen uzun süre havada kalabilen (MALE)* bir araç geliştirilmeye başlanmıştır. 2010 yılında araç hangardan çıkmış ve tanıtımı yapılmıştır. İlk uçuşunu 30 Aralık 2010’da yapan ANKA, 14 dakika havada kalmıştır. 20 Ocak 2013’te yapılan uçuşta 18 saat havada kalmış ve 3 yıl süren test uçuşlarını başarıyla tamamlayan ANKA, Nisan 2013 yılında seri üretime geçerek TSK envanterine girmiştir[8].

Tablo 4: TUSAŞ ANKA Teknik Özellikleri[9]

ANKA-S versiyonu ise sadece keşif ve gözlem amaçlı değil aynı zamanda havadan karaya taarruz için geliştirilmiş ve silahlandırılmıştır. Hassas güdümlü bombalar, lazer güdümlü roketler ve anti-tank füzeleriyle desteklenmiştir. Roketsan üretimi olan Cirit ve MAM-L füzeleri de ANKA-S versiyonlarında kullanılmaktadır[10]. ANKA-S özellikle Bahar Kalkanı Harekatı’ndaki başarılarıyla adından sıkça söz ettirmiştir[11]. Türk Hava Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nda görev yapan çeşitli versiyonlardaki 22 ANKA’nın toplam uçuş saati de 30 bini aşmıştır[12].

TUSAŞ AKSUNGUR

Yüksek Faydalı Yük Kapasiteli Aksungur İHA, ilk uçuşunu 20 Mart 2019’da gerçekleştirmiş ve kamuoyuna tanıtılmıştır[13]. 2020 yılının ilk çeyreğinde seri üretime geçilmesi planlanmıştır. Fakat pandemi sebebiyle test uçuşlarında gecikmeler yaşanmış ve teslimatı ertelenmiştir. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir, Aksungur’un teslimatlarına 2021 yılında başlanacağını söylemiştir[14].

Aksungur’u diğer İHA’lardan ayıran en önemli özelliklerinden biri F-4, F-16 gibi savaş uçaklarına özgü olan silah sistemlerini taşıyabilmesidir. Pek çok İHA savaş uçaklarının taşıdığı ağırlıkta silah ve bombaları taşıyamamasına rağmen Aksungur, 750 kilograma kadar harici yük taşıyabilmektedir. Aksungur’un bir diğer özelliği ise çift motorunun da yerli ve milli olmasıdır. TUSAŞ tarafından üretilen PD-170 tipi turbo dizel motorlar Aksungur’a entegre edilmiştir[15].

Tablo 5: TUSAŞ Aksungur Teknik Özellikleri[16]

BAYRAKTAR TB2 SİHA

Savunma Sanayii Müsteşarlığı tarafından 2007 yılında başlatılan Taktik İnsansız Hava Aracı Geliştirme Programı ile başlayan 2009 yılında ise Bayraktar Taktik İHA Sistemi adıyla bütün testleri başarıyla geçen Bayraktar TB2, 2012 yılında ön tasarımının onaylanması, 2013’te ilk prototipinin geliştirilmesiyle birlikte ilk uçuşunu Mart 2014’te yapmıştır. TSK envanterine giren ilk milli taktik insansız hava aracı sistemi olan Bayraktar TB2, 2014 yılından beri aktif olarak kullanılmaktadır. Bayraktar TB2 SİHA modeli aynı anda keşif, sürekli havadan gözetleme, hedef tespiti ve imha imkânı sağlamaktadır. Yerleşik lazer hedef işaretleyicisi ile hassas hedefleme yapabilmekte olan Bayraktar TB2 SİHA, aynı anda 4 adete kadar akıllı mühimmat taşıyabilmektedir. Milli akıllı mühimmatlar olan Roketsan MAM-L ve MAM-C’nin entegrasyonuyla birlikte savaş meydanlarının vazgeçilmez unsuru haline gelmiştir. Hedefe yakın alanlara verilebilecek hasarı önlemek amacıyla hızlı gör-ve-vur sistemine sahiptir. Gör-ve-vur sistemi, belirlenen hedefe çok hızlı kilitlenip, hedefi tam isabet ile vurmaya yarayan bir sistemdir. Bayraktar TB2 SİHA, tüm bu teknik özelliklerini en verimli şekilde kullanarak Türk havacılık tarihinde havada kalma süresi ve irtifa rekoru kırmıştır[17]. Suriye ve Kuzey Irak’a düzenlenen Fırat Kalkanı Harekâtı, Zeytin Dalı Harekâtı, Pençe, Kıran, Barış Pınarı Harekâtı ve Bahar Kalkanı Harekâtlarında aktif olarak kullanılmış ve ordumuzun başarısına büyük katkı sağlamıştır. Özellikle günümüzde Doğu Akdeniz, Adalar Denizi, Libya ve Azerbaycan’daki başarılarıyla gündemde sıkça yer almaktadır[18].

Türk Hava Kuvvetleri’nin envanterinde yer alan Bayraktar TB2 ve Bayraktar TB2 SİHA modeli, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı’nda da faaliyet göstermektedir. Türkiye içerisinde toplamda 107 adet Bayraktar TB2 hizmet vermektedir[19]. Ukrayna, Katar, Azerbaycan ve Libya’ya ihraç edilen Bayraktar TB2’ler farklı coğrafyalarda da aktif olarak görev yapmaktadır[20].

Tablo 6: Bayraktar TB2 SİHA Teknik Özellikleri[21]

BAYRAKTAR AKINCI TİHA      

Bayraktar TB2’ye göre daha uzun ve geniş olan Akıncı TİHA’sı*, şu anda geliştirme safhasındadır ve test uçuşları devam etmektedir. İlk motor testi 1 Eylül 2019’da yapılan Akıncı TİHA, 6 Aralık 2019’da ilk uçuşunu gerçekleştirmiştir. 16 dakika süren bu test uçuşunda, otomatik taksi ve kalkış-iniş testlerini başarıyla geçmiştir[22]. Aksungur’a benzer şekilde modernize edilen Akıncı, savaş uçaklarının yaptığı bazı görevleri icra edebilecek kapasitededir. Özellikle hava-hava füzelerinin kullanılması ile savaş uçaklarının yükünü azaltması beklenmektedir. Hava-hava radarları, uydu haberleşme sistemleri, elektronik destek podu gibi pek çok gelişmiş faydalı yüklerle görev yapacaktır. Akıncı TİHA’sı MAM-L, MAM-C, Cirit, L-UMTAS, Bozok, MK-81, MK-82, MK-83, Kanatlı Güdüm Kiti (KGK)-MK-82, Gökdoğan, SOM-A, Bozdoğan gibi Roketsan tarafından üretilen yerli ve milli mühimmat, füze ve bombalarla donatılacaktır[23].

Tablo 7: Bayraktar Akıncı TİHA Teknik Özellikleri[24]

TÜRK İHA SİSTEMLERİ İLE YABANCI İHA SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Tablo 8: Çeşitli İHA sistemlerinin karşılaştırılması*

SONUÇ

Savaş sistemleri ve stratejilerine bakıldığında askeri havacılıkta ve savunma sanayisi alanında son 20 yılda en çok yatırım yapılan sistemlerden biri İHA sistemleridir.  Savaş uçaklarına alternatif olarak geliştirilen İHAlar, yavaş yavaş insanlı savaş uçaklarının yerini almaya başlamıştır. Hem maliyetlerinin çok yüksek olması hem de can güvenliği açısından insanlı savaş uçakları yerini İHA sistemlerine bırakmaya başlamıştır. Türk İHA Sistemleri ayrıntılı olarak incelendiğinde özellikle son 10 yılda, Türkiye’nin önemli ölçüde yol kat ettiği görülmektedir. Türk Havacılığına yapılan yatırımlar, ülkemizin güvenliği ve uluslararası güç dengeleri bakımından ciddi önem arz etmektedir. Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK’ün de 16 Şubat 1925’te Türk Tayyare Cemiyeti’nin açılışında söylediği gibi ‘’İstikbal göklerdedir. Çünkü göklerini koruyamayan milletler yarınlarından asla emin olamazlar.’’ Bu doğrultuda, Türkiye Cumhuriyeti’nin her ferdinin havacılığa gerekli önemi vermesi çok mühimdir. Yine Ulu Önderimizin söylediği gibi ‘’Kanatlı bir gençlik memleketin geleceği bakımından en büyük güvencedir.’’

BAU DEGS Genç Konuk Yazar

Semih PARLATIR

KAYNAKÇA

• Aksan, Sertaç. ‘’Türkiye’nin Gökyüzündeki Başarı İmzası: Yerli İHA’lar ve SİHA’lar’’. TRT Haber. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://www.trthaber.com/haber/gundem/turkiyenin-gokyuzundeki-basari-imzasi-yerli-iha-ve-sihalar-464449.html.
• ‘’Mini İHA Karşılaştırma Tablosu’’. Wikipedia. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Miniihakarsilastirma.jpg.
• com. ‘’Bayraktar Mini İnsansız Hava Aracı (İHA)’’. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. http://www.millisavunma.com/bayraktar-mini-insansiz-hava-araci-iha/.
• Baykar Savunma. ‘’Bayraktar Mini İHA’’. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://www.baykarsavunma.com/iha-16.html..
• Aksan, Sertaç. ‘’Türkiye’nin Gökyüzündeki Başarı İmzası: Yerli İHA’lar ve SİHA’lar’’. TRT Haber. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://www.trthaber.com/haber/gundem/turkiyenin-gokyuzundeki-basari-imzasi-yerli-iha-ve-sihalar-464449.html.
• com. ‘’Baykar Malazgirt Mini İnsansız Helikopter Sistemi’’. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. http://www.millisavunma.com/baykar-malazgirt-mini-insansiz-helikopter-sistemi/.
• Kunt, Rasim Anıl. ‘’Malazgirt Döner Kanat İHA’’. Defenceturk.net. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://www.defenceturk.net/malazgirt.
• Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. ‘’Anka Kabul Testlerini Tamamladı’’. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://www.tusas.com/haber/anka-kabul-testlerini-tamamladi.
• Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. ‘’Anka İnsansız Hava Aracı Tanıtım Kataloğu’’. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://www.tusas.com/uploads/2019/12/anka-insansiz-hava-araci-tanitim-katalogu.pdf.
• Roketsan A.Ş. ‘’Hassas Güdümlü Füzeler’’. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://www.roketsan.com.tr/?current_ajax_id=27&current_ajax_page_type=product.
• Hava Haber. ‘’Bahar Kalkanı Harekatı’nda ANKA’lar görevde! ‘Bu daha başlangıç’’. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020.https://havahaber.com/bahar-kalkani-harekatinda-ankalar-gorevde-bu-daha-baslangic/.
• Yıldırım, Göksel. ‘’ANKA Deniz Kuvvetleri Envanterine Girdi’’. Anadolu Ajansı. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/anka-deniz-kuvvetleri-envanterine-girdi/1611816.
• ‘’Yeni Yerli İHA Anka-Aksungur ilk uçuşunu gerçekleştirdi’’. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://www.milliyet.com.tr/teknoloji/yeni-yerli-iha-anka-aksungur-ilk-ucusunu-gerceklestirdi-2846154.
• Yıldırım, Göksel. Gökkoyun, Sevgi Ceren. ‘’Altay Tankı, Akıncı ve Aksungur için üretim ve envanter tarihi’’. Anadolu Ajansı. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/cumhurbaskanligi-savunma-sanayii-baskani-demir-altay-tankinin-seri-uretiminin-gelecek-yil-baslamasini-bekliyoruz/1989544.
• Tgrt Haber. ‘’ANKA’nın Mirasçısı Aksungur İHA’’. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://www.tgrthaber.com.tr/ekonomi/ankanin-mirascisi-aksungur-iha-2652311.
• TUSAŞ. ‘’AKSUNGUR’’. Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://www.tusas.com/uploads/2019/12/aksungur-flyer.pdf.
• Baykar Savunma. ‘’Bayraktar TB2 SİHA’’. Erişim Tarihi: Kasım 12, 2020. https://www.baykarsavunma.com/iha-15.html.
• Esen, Hasan. ‘’Financial Times: Türkiye, SİHA’larda ABD, İsrail ve Çin’e rakip oldu’’. Anadolu Ajansı. Erişim Tarihi: Kasım 12, 2020. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/financial-times-turkiye-sihalarda-abd-israil-ve-cine-ciddi-rakip-oldu/1999614.
• Savunma Sanayii Dergilik. ‘’Jandarma’ya 3 adet Bayraktar TB2 teslim edildi’’. Erişim Tarihi: Kasım 12, 2020. http://ssdergilik.com/tr/HaberDergilik/Jandarma-ya-3-adet-Bayraktar-TB2-teslim-edildi.
• Özdemir, Özge. ‘’İHA ve SİHA üretiminde Türkiye dünyada yükselen bir güç mü?’’. BBC Türkçe. Erişim Tarihi: Kasım 12, 2020. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54533620.
• Baykar Savunma. ‘’Bayraktar TB2 SİHA’’. Erişim Tarihi: Kasım 13, 2020, https://www.baykarsavunma.com/upload/turkce/TB2_tr_brosur-min.pdf.
• Yıldırım, Göksel. ‘’Akıncı TİHA, ilk uçuş testini gerçekleştirdi’’. Anadolu Ajansı. Erişim Tarihi: Kasım 12, 2020. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/akinci-tiha-ilk-ucus-testini-gerceklestirdi/1666269.
• Baykar Savunma. ‘’Bayraktar Akıncı’’. Erişim Tarihi: Kasım 12,2020. https://www.baykarsavunma.com/upload/turkce/akinci_tr_brosur-min.pdf.
• Army Recognition Online. ‘’Wing Loong II UAV MALE’’. Erişim Tarihi: Kasım 13, 2020. https://www.armyrecognition.com/china_chinese_unmanned_aerial_ground_systems_uk/wing_loong_ii_2_uav_male_armed_drone_data_pictures_video_11906174.html.
• General Atomics Aeronautical. ’MQ-9A Reaper’’. Erişim Tarihi: Kasım 13, 2020, https://www.ga-asi.com/remotely-piloted-aircraft/mq-9a.
• ‘’Heron’’. Erişim Tarihi: Kasım 13, 2020. https://www.deagel.com/Support%20Aircraft/Heron/a000385

[1] Sertaç Aksan, ‘’Türkiye’nin gökyüzündeki başarı imzası: Yerli İHA’lar ve SİHA’lar’’, TRT Haber, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://www.trthaber.com/haber/gundem/turkiyenin-gokyuzundeki-basari-imzasi-yerli-iha-ve-sihalar-464449.html.

[2] Bayhaluk, ‘’Mini İHA Karşılaştırma Tablosu’’, Wikipedia, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Miniihakarsilastirma.jpg.

[3] ‘’Bayraktar Mini İnsansız Hava Aracı (İHA)’’, Millisavunma.com, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, http://www.millisavunma.com/bayraktar-mini-insansiz-hava-araci-iha/.

[4] ‘’Bayraktar Mini İHA’’, Baykar Savunma, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://www.baykarsavunma.com/iha-16.html.

[5] Sertaç Aksan, ‘’Türkiye’nin gökyüzündeki başarı imzası: Yerli İHA’lar ve SİHA’lar’’, TRT Haber, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://www.trthaber.com/haber/gundem/turkiyenin-gokyuzundeki-basari-imzasi-yerli-iha-ve-sihalar-464449.html.

[6] ‘’Baykar Malazgirt Mini İnsansız Helikopter Sistemi’’, Millisavunma.com, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, http://www.millisavunma.com/baykar-malazgirt-mini-insansiz-helikopter-sistemi/.

[7] Rasim Anıl Kunt, ‘’Malazgirt Döner Kanat İHA’’, Defenceturk.net, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://www.defenceturk.net/malazgirt.

*MALE (Medium Altitude-Long Endurance): Orta İrtifa-Uzun Menzilli bir İHA sınıfı.

[8] ‘’Anka Kabul Testlerini Tamamladı’’, TUSAŞ, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://www.tusas.com/haber/anka-kabul-testlerini-tamamladi.

[9] ‘’Anka İnsansız Hava Aracı Tanıtım Kataloğu’’, TUSAŞ, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://www.tusas.com/uploads/2019/12/anka-insansiz-hava-araci-tanitim-katalogu.pdf.

[10] ’Hassas Güdümlü Füzeler’’, Roketsan A.Ş, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://www.roketsan.com.tr/?current_ajax_id=27&current_ajax_page_type=product.

[11] ’Bahar Kalkanı Harekatı’nda ANKA’lar görevde! ‘Bu daha başlangıç’’, Hava Haber, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020. https://havahaber.com/bahar-kalkani-harekatinda-ankalar-gorevde-bu-daha-baslangic/.

[12] Göksel Yıldırım, ‘’ANKA Deniz Kuvvetleri Envanterine Girdi’’, Anadolu Ajansı, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/anka-deniz-kuvvetleri-envanterine-girdi/1611816.

[13] ’Yeni Yerli İHA Anka-Aksungur ilk uçuşunu gerçekleştirdi’’, Milliyet, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://www.milliyet.com.tr/teknoloji/yeni-yerli-iha-anka-aksungur-ilk-ucusunu-gerceklestirdi-2846154.

[14] Göksel Yıldırım, Sevgi Ceren Gökkoyun, ‘’Altay Tankı, Akıncı ve Aksungur için üretim ve envanter tarihi’’, Anadolu Ajansı, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/cumhurbaskanligi-savunma-sanayii-baskani-demir-altay-tankinin-seri-uretiminin-gelecek-yil-baslamasini-bekliyoruz/1989544.

[15] ‘’ANKA’nın Mirasçısı Aksungur İHA’’, Tgrt Haber, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://www.tgrthaber.com.tr/ekonomi/ankanin-mirascisi-aksungur-iha-2652311.

[16] ’’AKSUNGUR’’, TUSAŞ, Erişim Tarihi: Kasım 11, 2020, https://www.tusas.com/uploads/2019/12/aksungur-flyer.pdf.

[17] ‘’Bayraktar TB2’’, Baykar Savunma, Erişim Tarihi: Kasım 12, 2020, https://www.baykarsavunma.com/iha-15.html.

[18] Hasan Esen, ‘’Financial Times: Türkiye, SİHA’larda ABD, İsrail ve Çin’e ciddi rakip oldu’’, Anadolu Ajansı, Erişim Tarihi: Kasım 12, 2020, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/financial-times-turkiye-sihalarda-abd-israil-ve-cine-ciddi-rakip-oldu/1999614.

[19] ’’Jandarma’ya 3 adet Bayraktar TB2 teslim edildi’’, Savunma Sanayii Dergilik, Erişim Tarihi: Kasım 12, 2020, http://ssdergilik.com/tr/HaberDergilik/Jandarma-ya-3-adet-Bayraktar-TB2-teslim-edildi.

[20] Özge Özdemir, ‘’İHA ve SİHA üretiminde Türkiye dünyada yükselen bir güç mü?’’ BBC Türkçe, Erişim Tarihi: Kasım 12, 2020, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54533620.

[21] ‘’Bayraktar TB2 SİHA’’, Baykar Savunma, Erişim Tarihi: Kasım 12, 2020, https://www.baykarsavunma.com/upload/turkce/TB2_tr_brosur-min.pdf.

*TİHA: Taaruzi İnsansız Hava Aracı.

[22] Göksel Yıldırım, ‘’Akıncı TİHA, ilk uçuş testini gerçekleştirdi’’, Anadolu Ajansı, Erişim Tarihi: Kasım 12, 2020, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/akinci-tiha-ilk-ucus-testini-gerceklestirdi/1666269.

[23] ’’Bayraktar Akıncı’’, Baykar Savunma, Erişim Tarihi: Kasım 12,2020, https://www.baykarsavunma.com/upload/turkce/akinci_tr_brosur-min.pdf.

[24] ’’Bayraktar Akıncı’’, Baykar Savunma, Erişim Tarihi: Kasım 12,2020, https://www.baykarsavunma.com/upload/turkce/akinci_tr_brosur-min.pdf.

[25] ’’Bayraktar TB2 SİHA’’, Baykar Savunma, Erişim Tarihi: Kasım 13, 2020, https://www.baykarsavunma.com/upload/turkce/TB2_tr_brosur-min.pdf.

[26] ‘’Wing Loong II UAV MALE’’, Army Recognition Online, Erişim Tarihi: Kasım 13, 2020, https://www.armyrecognition.com/china_chinese_unmanned_aerial_ground_systems_uk/wing_loong_ii_2_uav_male_armed_drone_data_pictures_video_11906174.html.

[27] ’’MQ-9A Reaper’’, General Atomics Aeronautical, Erişim Tarihi: Kasım 13, 2020, https://www.ga-asi.com/remotely-piloted-aircraft/mq-9a

[28] ’’Heron’’, Deagel, Erişim Tarihi: Kasım 13, 2020, https://www.deagel.com/Support%20Aircraft/Heron/a000385.

*İhracatı yapılan sistemler baz alınarak tablo oluşturulmuştur.