Köy Enstitülerinin kurucularından olan eğitimci ve düşünür İsmail Hakkı Tonguç, 1893 yılında günümüzde Bulgaristan sınırları içerisindeki Silistre vilayetine bağlı Totrakan ilçesi Tataratmaca Köyü’nde doğmuştur. Annesi Dobruca Türklerinden Vesile Hanım, babası ise Kırım göçmenlerinden İdris Bey’dir. Eğitim hayatına 1901 yılında doğduğu köyde başlamış olan Tonguç buradaki eğitimini tamamlamasının ardından 1904 yılında Silistre Rüştiyesi’nde eğitimine devam etmiştir. 1907 yılında mezun olduğu bu okul, o dönemin modern eğitim veren okulları arasında yer almış ve onun hayatında dönem noktası olmasının yanı sıra iz bırakan bir süreç olmuştur. Rüştiye’den mezun olan Tonguç, 5 yıl kadar eğitimine devam edememiştir. Bu dönemde babasına tarım işlerinde yardımcı olmuş ve köydeki değişik işlerde çalışmıştır. Annesinin isteği ve ısrarı üzerine Darülmuallimin eğitimini almak için 1914 yılında İstanbul’a gelmiştir. Dönemin Maarif Nazırı Şükrü Bey’in Tonguç’u Kastamonu Öğretmen Okuluna yatılı öğrenci olarak almasıyla eğitim hayatında yeni bir dönem açılmıştır. Buradaki eğitimi sırasında çeşitli sebeplerle İstanbul Darülmuallimin’e geçmek isteyen Tonguç, bu isteğinde başarılı olmuştur. Eğitimine İstanbul Darülmuallimin’de devam etmiş ve 1918 yılında buradaki eğitimini tamamlamıştır. Darülmuallimin’de eğitim aldığı süre boyunca Fransızca’nın yanı sıra kendi imkânlarıyla Almanca öğrenmesi o dönemde İttihat ve Terakki Hükümeti tarafından Almanya’ya pedagoji eğitimi alınması için gönderilenler arasında yer almasını sağlamıştır. “1918’liler Grubu” da denilen 20 kişilik bir grup ile Eylül 1918’den Nisan 1919’a kadar eğitim alması için Almanya’nın Kalsruhe şehrindeki Ettlingen Öğretmen Okulu’na gitmiştir. Burada Batı’nın eğitim sistemi ve Avrupa Medeniyeti’ni yakından görme fırsatına sahip olmuştur. I. Dünya Savaşı’nın sona ermesi dolayısıyla Almanya’ya gönderilen öğrencilerin yurda geri dönmeleri istenmesiyle buradaki eğitimini yarıda bırakarak yurda geri dönmek durumunda kalmıştır. Yurda döndüğünde Eskişehir Öğretmen Okulu’nda Resim İşleri ve Beden Eğitimi Öğretmeni olarak görev almıştır. 1921-1922 yılları arasında tekrar Almanya’ya gönderilen Tonguç, daha uzun süreli ve daha yoğun bir eğitim dönemi geçirmiştir. Almanya’daki eğitimini tamamlayarak yurda geri dönmüş ve Konya Öğretmen Okulu’na atanmıştır. Konya’dan sonra Adana Öğretmen Okulu onun görev aldığı bir diğer okul olmuştur. Mart 1925 yılında incelemeler yapması için yeniden Avrupa’ya gönderilmiştir. Avrupa’daki incelemelerini tamamlayarak yurda dönmüş, Ankara Öğretmen Okulu’nda Resim-El İşleri ve Beden Eğitimi Öğretmenliği görevine atanmıştır.
1926 yılında Millî Eğitim Bakanı Mustafa Necati tarafından Levazım ve Alâtı Dersiye Müzesi Müdürlüğüne atanmıştır. Bu görevini sürdürürken müfettişler ve öğretmenler için “İş İlkesine Dayanan Öğretim” kursunu düzenlemiştir. Ankara’da uluslararası ders araç gereçleri sergisini açmıştır. 1927 yılında Nafia Kâmil Hanım ile evlenmiştir. Ankara ve Sivas gibi şehirlerde ilköğretim müfettişleri için açılan kurslarda eğitmenlik yapmıştır. 1932 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-Elişi Bölümü’nün kurulmasında görevli olmuştur. Onun görevli olduğu bu bölümde Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) amblemi olan “Altı Ok” çizilmiştir. 1936 yılında Eskişehir Mahmudiye’de “İlk Eğitmen Kursunu” açtırmış ve bu kursu bitiren eğitmenleri köylerde staj yapmaya göndermiştir. 1937 yılında eğitime başlayacak olan “Köy Eğitmenleri Kanunu”nu çıkarttırmıştır. Köy Enstitülerinin kurulmasını sağlayacak olan raporu hazırlamış ve dönemin Milli eğitim Bakanı Saffet Arıkan’a sunmuştur. Hazırladığı bu rapor ile İzmir-Kızılçullu ve Eskişehir-Çiftelerde köy enstitülerinin temeli olan Köy Öğretmen Okulları açılmıştır. 1946’da Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından Talim Terbiye Kurulu üyeliğine getirilmiştir. Bu göreviyle birlikte emekli olana kadar başka görevlerde de bulunmuştur. Kurulmasında büyük katkısı olan Köy Enstitülerine gelen eleştirilere karşı durmuştur. 1953 yılında emekli olmasının ardan Avrupa gezisine çıkmış, Almanya’da incelemelerde bulunurken rahatsızlanmıştır. 23 Haziran 1960 yılında vefat eden Tonguç, Ankara Cebeci Mezarlığı’na defnedilmiştir.
Türk eğitim tarihi açısından oldukça önemli olan ilkokul programının hazırlanması, köy eğitmen kurslarının ve ardından Köy enstitülerinin açılması gibi önemli işlere imza atan İsmail Hakkı Tonguç, Türkiye’de eğitimin gelişmesinde önemli bir rol oynamış, özellikle kırsal kalkınma ve halk eğitimi alanında derin izler bırakmıştır.
