Osmanlı kültüründe eğitim ve öğretim süreçleri sadece bilgi aktarımına dayanmamış, aynı zamanda ahlakî, dinî ve toplumsal değerlerin iç içe olduğu bir yapıdan oluşmuştur. Osmanlı Devleti’nde çocuklara çeşitli adlarla anılan sıbyan mekteplerinde dinî bilgiler öğretilmiştir. Dinî bilgilerin öğretilmesi adına ilk aşama Besmele’nin öğrenilmesi olmuştur. Çocukların eğitime başlaması vesilesiyle “Bed-i Besmele”, “Bed’-i Besmele Cemiyeti” diğer adıyla “Âmîn Alayı” düzenlenmiştir. Bu törenin ilk defa ne zaman ve nasıl başladığı kesin olarak bilinmemektedir. Osmanlı toplumunda dinî eğitim, bireyin sosyal yaşam içerisindeki yerini belirleyen temel unsurlardan biri olarak düşünülmüş, dolayısıyla bu tören de çocukların eğitim hayatına başlaması sadece pedagojik değil, aynı zamanda dinsel ve kültürel bir ritüel olarak değerlendirilmiştir. Bed-i besmele, bir çocuğun Kur’an harflerini öğrenmeye başlamadan önce gerçekleştirilen ve toplumda yaygın olarak benimsenen geleneksel bir tören niteliği taşımıştır.
“Bed-i”, kelimesi Arapça kökenli olup, “başlangıç” anlamını ihtiva etmiştir. “Besmele” kelimesi ise, İslâm dünyasında her işe başlanırken söylenen “Bismillahirrahmanirrahim”in ifadesidir. Dolayısıyla “bed-i besmele”, Kur’an eğitimine başlama vesilesiyle yapılan ilk “besmele çekme” anlamına gelmiştir. Bu gelenek hem bireysel hem de toplumsal olarak dinî eğitime gösterilen önemi simgelemiştir. Bed’-i Besmele törenleri, perşembe veya pazartesi günleri yapılmıştır. Törene mektepteki diğer çocuklar da katılmış, tören sırasında edilen dualara âmîn dedikleri için bu çocukların oluşturduğu topluluğa da Âmîn alayı adı verilmiştir. Mektep hocası, Âmin alayına katılacak öğrencilere, aile üyelerine ve diğer yakınlara haber vermiştir. Özellikle törene katılacak öğrencilerin güzel kıyafetleri giymesi istenmiştir. Mektebin önünde en başta ilahiciler, arkasında Âmin alayının olduğu kalabalık mektebe başlayacak öğrencinin evine gitmişlerdir. Törene katılan diğer mektep öğrencileri gibi Besmeleye başlayacak çocuk da güzel giydirilmiştir. Önceden belirlenen güzergahta dolaştırılan çocuk evine tekrar geri getirilmiş, evin önünde çeşitli dualar ve ilahiler okunmuştur. Eve giren çocuk hocanın karşısına oturtulmuş, hocanın yönlendirmesiyle çeşitli duaları okumuştur. Ardından hem hocasının hem de odada bulunan kişilerin elini öptükten sonra hoca tarafından dualar okunmuş ve tören tamamlanmıştır. Törenin bitmesiyle törene katılanlara ziyafet verilmiştir. Yine tören sonunda Âmin alayındakilere, ilahicilere ve hocalara nakdî para dışında çeşitli hediyeler de verildiği görülmüştür.
Bireyin dini eğitimine verilen önemin ve toplumsal dayanışmanın bir göstergesi olarak bed-i besmele geleneği hem aile içindeki değer aktarımını hem de toplumsal hafızanın canlı tutulmasını sağlayan önemli bir ritüel olarak varlık göstermiştir. Aynı zamanda bu tören hem dinî bir bilinç kazandırmak hem de eğitimin kutsallığını vurgulamak amacıyla önemli bir yere sahip olmuştur.
