Isıyah Kuzeydoğu Sibirya’da yer alan Saha Cumhuriyetinde yaşayan Saha (Yakut)
Türklerinın her sene yaz gündönümü olan 21-22 Haziranda zorlu bir kışın ardından doğanın
yeniden doğuşunu, yeni yılın başlangıcını kutladıkları en büyük geleneksel bayramıdır. Bu bayram
Ulu Gök Tanrısı’nın şerefine yapılır. Yeryüzü yeşilliğe büründüğü zaman ağaç altına toplanılıp
kurbanlar kesilir. Sonra daire şeklinde toplanılıp kımız içilir ve meydanda yakılan odunun
üzerinden atlanır. Türk Dünyasının en önemli ortak bayramlarından olan Yangı Kün (Yeni
Gün/Nevruz) bahar bayramını çağrıştıran bu bayram, Saha Türklerinin iklim şartlarına göre 4
mevsim yerine kış ve yaz olmak üzere 2 mevsim yaşamalarıyla bağlantılıdır. Bu bayram aynı
zamanda o bölgelerde yaşayan diğer Türk boyları; Tuva, Başkurt, Altay ve Tatarlarda da
kutlanmaktadır.
“Saçmak, serpmek” anlamına gelen “ısıyah” güneşin sıcağının ve ışınlarının yer yüzüne
saçmasıyla bağdaştırılır. Isıyah (Isıga) sözcüğünün mevsimsel sıcaklık değişiklikleriyle bağlantıyı
akla getirecek biçimde ısı kökünden türemiş olması ve Türk kültüründe yer-su ruhlarına verilen
“Is/Es/Ez (sahip)” sözcüğüyle bağlantısı da dikkate değerdir. Yakutlar güz bayramına Abası
Isıyah/Isıga (Kötü-ruh Serpmesi/Saçısı), bahar bayramına ise Ayıhı Isıyah/Isıga (İyi-ruh
Serpmesi/Saçısı) derler. “Isıyah”ın birkaç amacı vardır: Yer Ruhlarını memnun kılmak. Ulu
Ana’dan merhamet istemek ve ilk ata olan “Elley”’i anmak gibi.
Isıah kutlaması, insanların sabah erken saatlerde kalkarak güneşin doğmasıyla güneşin
selamlayıp dua ile başlar. Ateş yakılıp, insanların kol kola girip güneş şeklinde yuvarlak çember
çizerek halay çekmeleriyle devam eder. Halaya katılan insanların yıl boyunca güçlü ve canlı
kaldıklarına inanılır. Çemberdeki insanlar zaman zaman değişirler. Halaya güneşle ilgili
şarkılarıyla eşlik ederler. Güneş halayının adı Osuohoydur. Bu, dans, şarkı ve şiir olmak üzere üç
sanat formunu birleştiren yerel bir danstır. Dansçılar bir daire oluştururlar ve dans ederler; kol
kola, el ele, sol ayak öne çıkarılırken vücutları, bacakları, ayakları ve kolları ile ritmik, zarif
hareketler yaparlar. Bir şarkıcı sözleri doğaçlama söyler ve diğer dansçılar bunları tekrarlar. Şarkı
liderleri ulusal Isıyah festivalinde en iyi şiirsel ifade, en iyi şarkı ve en büyük daire için yarışır.
Kutlamada Saha Türklerinin en önemli ve kutsal sayılan içecekleri kımız dilek tutularak
içilir. Daha sonra kımızı mal ve kıymetli eşyalarının üzerine çoğalsın ve bereketlensin diyerek
püskürtürler. Isıyahın en önemli oyunu ise Dıgın oyunudur. At yarışı olan Dıgında erkekler hız ve
güç yeteneklerini sergilerler. Kutlamanın diğer bir önemli geleneğiyse Olonho yarışında ise,
Sahaların milli destanından parça anlatarak bir birleriyle yarışırlar.
İki gün kutlanan Isıyah, Saha Türkler’inin güneş halayı, kımızı, Dıgın at yarışı, olanho yarışı,
geleneksel şarkı ve türküleri, yemek ve eğlenceleriyle kutlanan en renkli bayramlarıdır. Sovyet
işgali sırasındaki durgunluk döneminden sonra 1990 yılından itibaren başta Yakutsk olmak üzere
bu bayram geleneksel törenlerle tekrar kutlanmaya başlamıştır.
Bu Yazıyı Paylaş
Yorum yapılmamış
