Yazan: Doğukan Miraç DEMİRCAN
KKTC’de Kimlik Erozyonu Riski: Türkiye’nin Doğu Akdeniz Stratejisi Bağlamında Aidiyetin ve Ulusal Varlığın Yeniden İnşası
I. Giriş
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), 1974 sonrası Türk Silahlı Kuvvetleri’nin müdahalesi ile oluşan fiili durum üzerine 1983’te bağımsızlığını ilan etmiş olsa da, bugün hâlâ uluslararası toplum tarafından tanınmayan bir devlet konumundadır. Aradan geçen yaklaşık yarım asırda Kıbrıslı Türk toplumunda belirgin bir demografik, ekonomik ve kültürel dönüşüm yaşanmış; “kimlik erozyonu” olarak tanımlanan bir sürecin etkileri hissedilir hale gelmiştir.
Bu makale, KKTC’de yaşanan sosyopolitik dönüşümün temel dinamiklerini inceleyerek, Türkiye’nin bu değişim karşısında nasıl bir strateji geliştirmesi gerektiğini hem güvenlik hem de dış politika perspektiflerinden değerlendirmektedir. Aynı zamanda, Türk kimliği ve aidiyet duygusunun yeniden inşası için yapılabilecek öneriler, milli mücadele dönemi tecrübelerinden yola çıkarak sunulmaktadır.
II. Kimlik Erozyonunun Boyutları
1. Demografik Değişim ve Yabancılaşma
KKTC’nin nüfus yapısında son 20 yılda dramatik değişiklikler gözlemlenmektedir. Türkiye kökenli nüfus artarken, Arap ülkelerinden ve Doğu Avrupa’dan gelen göçmenler özellikle inşaat, turizm ve hizmet sektöründe yoğunlaşmıştır. Bununla birlikte, özellikle 2017 sonrasında yabancı uyruklulara yapılan konut satışlarındaki büyük artış, Kıbrıslı Türklerin mülkiyet yapısı ve mahalle sosyolojisi üzerinde baskı oluşturmuştur. Bu durum, kimliksel çözülmenin önemli bir ayağını teşkil etmektedir.
2. Genç İşsizliği ve Göç Eğilimi
Yüksek öğrenime sahip gençler arasında işsizlik oranı %20’yi aşarken, nitelikli bireylerin Güney Kıbrıs, İngiltere ve Türkiye’ye göçü artmaktadır. Bu beyin göçü, KKTC’nin sosyal sermayesini aşındırmakta ve genç kuşakların kendi topraklarına olan bağlılıklarını zayıflatmaktadır.
3. Kriminal Yapıların Güçlenmesi
KKTC’nin tanınmayan bir devlet olması, uluslararası denetim mekanizmalarının dışında kalmasına neden olmuştur. Bu boşluk, yasa dışı bahis siteleri, kara para aklama şebekeleri ve organize suç gruplarının faaliyetlerini artırmasına olanak sağlamıştır. Özellikle 2021’de Halil Falyalı suikastiyle ayyuka çıkan yasa dışı bahis ve kara para trafiği, Türkiye ile KKTC ilişkilerini de olumsuz yönde etkilemiştir.
III. Doğu Akdeniz Stratejisinde KKTC’nin Yeri
Türkiye açısından KKTC sadece kültürel ya da etnik bir aidiyetin uzantısı değil; aynı zamanda Doğu Akdeniz enerji denklemlerinde jeostratejik bir dayanak noktasıdır. Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) ilanları, sondaj faaliyetleri, Mavi Vatan doktrini ve deniz üssü planlamaları bu çerçevede anlam kazanmaktadır. Ancak KKTC’de yaşanan içsel çözülme, Türkiye’nin bu jeopolitik hamlelerini zayıflatma riski taşımaktadır.
IV. Aidiyetin ve Türk Kimliğinin Yeniden İnşası: Kurumsal ve Kültürel Yaklaşımlar
1. Tarihsel Dayanak: Spor Kulüpleri ve Sivil Toplum
1950’li ve 60’lı yıllarda Kıbrıs Türkleri için spor kulüpleri, yalnızca sportif etkinliklerin değil; siyasi ve toplumsal mobilizasyonun da merkezleri olmuştu. Çetinkaya, Doğan Türk Birliği gibi kulüpler, Türk kimliğinin korunmasında öncü rol oynamıştı. Günümüzde bu kurumlar kimlik taşıyıcısı olmaktan ziyade profesyonel spor yapıları haline gelmiş durumda. Türkiye, bu kulüpler üzerinden yeniden kültürel diriliş programları başlatabilir.
2. Ortak Eğitim Müfredatı ve Burs Programları
MEB ve YÖK iş birliğiyle hazırlanacak ortak tarih ve vatandaşlık müfredatları hem KKTC hem Türkiye’de okutulmalıdır. YTB destekli “Kıbrıs Burs Programı” ile her yıl 1000 gencin Türkiye’de eğitim alması sağlanabilir. Mezunlar, dönüşlerinde kamu ve özel sektörde istihdam edilerek kimlik ve aidiyetin yeniden kurulması sağlanabilir.
3. Medya ve Kültür: Aidiyeti Pekiştiren “Yumuşak Güç” Ekosistemi
i. KKTC’de Yayıncılığın Kimlik İnşasındaki Tarihsel Rolü
Bayrak Radyo Televizyon Kurumu (BRT) 1963’te “mücahit” telsizinden doğdu. Kuruluş efsanesi, toplumsal direniş ve “Türk’üm, öyleyse varım” söyleminin ana taşıyıcısıdır. 1974’ten bu yana Ankara’dan Türksat uydu kapasitesi, stüdyo donanımı ve haber ajansı beslemesi almaya devam eden BRT bugün 2 TV + 4 radyo kanalıyla adadaki toplam prime-time reytinginin kabaca üçte birini elinde tutuyor (BRT verileri, 2024).
ii. Türkiye-KKTC Ortak Yapımları: Yeni Nesil İçerik ve Platformlar
| İş birliği | Format / İçerik | Not |
| TRT × BRT | Canlı ortak yayınlar (ör. Dr. Suat Günsel Camii açılışı & Regaip Kandili özel yayını, 10 Ocak 2024) | Aynı anda TRT-Diyanet, BRT1 ve BRT HD’de yayımlandı; iki taraftaki toplam izleyici 6,2 milyona ulaştı |
| TRT Belgesel & DAÜ | “Akdeniz’in Kuzey Yıldızı: Karpaz” üç bölümlük belgesel (çekimler 2023/24) | Doğa-kültür belgeseli, TRT Belgesel Ödülleri 2025’e başvurdu |
| Tabii (TRT OTT) | KKTC’de çekilen ilk orijinal dizi Gassal (2024) ve planlanan adalı gençlik dizisi Merdiven | Gassal ilk 6 haftada tabii’nin en çok izlenen ilk 5 yapımı arasına girdi. |
| Smart TV App“Kuzey Kıbrıs” | KKTC bütün yerel kanalları tek arayüzde (Kanal Sim, Kıbrıs Genç TV dâhil) | 10 bin+ indirme; genç kuşağa “yerli içerik cebi” sunuyor. |
☪ Stratejik Öneri 1 – “Kıbrıs Türk İçerik Fonu”
Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu, RTÜK ve KKTC Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu ortaklığında 100 milyon ₺’likfon kurularak, Kıbrıs Türk yönetmen-senaristleri destekleyen yıllık “Ada Hikâyeleri” yarışması başlatılabilir. Kazanan projelere TRT tabii + BRT eşzamanlı gösterim ve uluslararası festival rotası garantisi verilebilecektir.
iii. Kültür Endüstrisi & Festivaller: “Göğün Altı, Taşın Hafızası”
• Uluslararası Mağusa Kültür-Sanat Festivali25’inci yılında (25 Haziran–15 Temmuz 2025) Salamis Antik Tiyatro ve Othello Kalesi’ni sahneye dönüştürerek Adamlar, Prague CelloQuartet, Candan Erçetin gibi isimleri ağırlıyor veher gece ortalama 2.300 izleyici çekiyor.
• Diaspora Etkileşimi: 8’inci Londra Kıbrıs Türk Kültür Festivali (28-29 Haz. 2025) iki gün boyunca 20 bin katılımcı, 14 folklor ekibi ve KKTC’den resmî heyetle “uzaktaki Kıbrıslılık” aidiyetini derinleştirdi.
• YEE Lefkoşa 2024’te “Türk Dünyası Nevruz Şenliği”, “Çocuklar için Türkçe” ve dijital kaligrafi atölyesi gibi 78 etkinlik düzenledi.
☪ Stratejik Öneri 2 – “Ada Kültür Yılı 2027”
Türkiye Kültür & Turizm Bakanlığı, KKTC Turizm Bakanlığı ve Yunus Emre Enstitüsü ortak takvim çıkararak 12 aylık senfonik konser turu, “Kıbrıs Mutfağı Haftası”, uluslararası grafik roman kampı ve “Maraş Fotoğraf Bienali” dâhil 50+ etkinliği tek marka altında toplaması önerisinde bulunulabilir. Hedef, festival turizmini %15 büyütmek ve yerel sanatçı gelirini iki yılda %40 artırmak olacaktır.
iv. Dijital Kültür & Gençlik
• TEKNOFEST KKTC 2025 duyuruldu; Ercan Havalimanı’nda tanıtılan organizasyon için lise-üniversite öğrencilerine 13 yarış kategorisi açıldı (ör. insansız deniz sistemleri)
• #TekMilletİkiDevlet ve #HedefİkiDevlet etiketleri 2024’te KKTC-Türkiye gençleri arasında trend olup 24 saatte 75 bin paylaşım üretti (BRT Sosyal Medya Analitiği, 2024).
• Dijital Dönüşüm ve Beta Çağı Kongresi (Şubat2025) Lefkoşa’da 600 öğrenciye yapay zekâ & metaverse odaklı workshop sağladı; KKTC-İTÜ iş birliğinin ders kitaplarına girecek ilk hibrit eğitim modeli olarak kayda geçti.
☪ Stratejik Öneri 3 – “Ada Metaverse”
KKTC Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, Türkiye Cumhuriyeti Dijital Dönüşüm Başkanlığı ve ODTÜ-ITÜ AR-VR laboratuvarlarıyla ortak “VR-Maraş” ve “Tarihi Lefkoşa Surları” sanal turları geliştirebilir. Ayrıca ortaöğretim müfredatından başlamak üzere “Kıbrıs Türk Tarihi Modülü” eklenmelidir. Hedef, gençlerin %60’ına kültürel mirası “gamification” yoluyla aktarmak olacaktır.
v. Medya Okuryazarlığı & Dil Politikası
• Üniversite-RTÜK Protokolü (2024): Yakın Doğu Üniversitesi – Ankara Hacı Bayram Veli İletişim Fakültesi çift diploma programı başlatıldı; yılda 40 burslu KKTC’li öğrenciye haber-belgesel prodüksiyon eğitimi verilecek.
• Kıbrıs Türk Lehçesi Dijital Sözlüğü’nün pilot sürümü 2025’te tabii içinde mikro-içerik olarak lanse edilecek (1200 kelime/atasözü).
• BRT Podcast Hub: “Ada Masalları” dizisi Spotify Türkiye Top 200’e girdi (Mart 2025).
☪ Stratejik Öneri 4 – Medya Okuryazarlığı Seferberliği
Türkiye Radyo-TV Üst Kurulu (RTÜK) & KKTC Milli Eğitim Bakanlığı, lisede zorunlu “Dijital Habercilik ve Dezenformasyon” dersi ekleyebilir. Yunus Emre Enstitüsü,Lefkoşa’da her dönem 500 öğretmene atölye verebilecektir. Hedef, 2030’da KKTC gençlerinin %90’ının temel medya okuryazarlığı sertifikasına sahip olmasını sağlamaktır.
Bu genişletilmiş Medya ve Kültür bölümü, hem var olan içerik ekosistemini fotoğraflıyor hem de Türkiye-KKTC stratejik ortaklığını güçlendirecek somut projeler ve tavsiyeler sunuyor olacaktır. Kültür-sanat üretimini, yayıncılık altyapısını ve dijital katılımı birlikte kurgulamak, kimlik erozyonunu tersine çevirecek en kalıcı “yumuşak güç” yatırımı olarak öne çıkabilecektir.
V. Türkiye’nin Stratejik Adımları: Güvenlik, Ekonomi ve Diplomasi
A. Güvenlik Politikası
• Daimi Deniz Üssü ve Ortak Güvenlik Alanı: Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Gazimağusa veya Girne’de deniz üssü kurması, KKTC’nin savunma gücünü yükselteceği gibi, Türkiye’nin deniz yetki alanlarını koruma kapasitesini de artıracaktır.
• Siber ve Mali Suçlarla Mücadele Mekanizması:MASAK ve KKTC Maliye Bakanlığı arasında sürekli çalışan bir denetim ağı kurulmalıdır. Kripto para üzerinden kara para aklamanın önüne geçecek düzenleyici mekanizmalar AB normlarıyla uyumlu olmalıdır.
B. Ekonomik Entegrasyon ve Direnç
• Yatırım Kısıtlamaları ve Kota Sistemi: Sahil bölgelerinde yabancılara mülk satışına %10 kota getirilmeli, şehir merkezlerinde Türk vatandaşlarına yönelik sosyal konut projeleri desteklenmelidir.
• Genç Girişimciliği ve Dijital Ekonomi: Türkiye-KKTC ortaklığıyla kurulacak bir “Dijital Girişimcilik Fonu”, yerel start-up’lara sermaye sağlayarak gençlerin KKTC’ye bağlılığını pekiştirebilir.
C. Diplomatik Açılımlar
• Türk Devletleri Teşkilatı’nda Gözlemci Statüden Tam Üyeliğe: KKTC’nin TDT ve Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) gibi platformlarda kalıcı üyeliğe alınması sağlanmalı.
• Enerji ve Ekoloji Diplomasisi: KKTC’nin kara sularında kurulacak güneş tarlaları ve rüzgâr santralleri ile AB’ye enerji ihracatı yapılabilir. Güney Kıbrıs ile Kıbrıs Türkleri arasında yapılacak iş birlikleri, teknik diplomasinin önünü açabilir. Buna karşın, GKRY ile Kıbrıs Türkleri arasındaki ticari ilişkilerin birbirine fırsatçı bağımlılık zeminine kayması ihtimaline dikkat edilmelidir.
D. Kültürel Kurumsallaşma ve Kültür Politikası Reformu
☪ Öneri: “KKTC Kültür ve Kimlik Strateji Belgesi” hazırlanmalı.
• Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı ile KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı birlikte, 5 yıllık eylem planı oluşturmalıdır.
• Bu plan kapsamında “kültürel kimlik”, “yerel sanatçı destek mekanizmaları”, “dijital arşivleme”, “somut ve somut olmayan kültürel mirasın korunması” gibi tematik başlıklar belirlenmelidir.
☪ Alt Uygulamalar:
• Her ilçede Kıbrıs Türk Kültür Evi kurulmalı (Güzelyurt, İskele vb.).
• Yerel hikâyeler, masallar, ağıtlar ve halk ezgileri sesli-dijital ortama aktarılmalı.
• KKTC’ye özel “milli bayram” içerikleri ve kutlama formatları geliştirilerek Türkiye ile eşgüdüm sağlanmalı.
E. Müfredat ve Eğitim Temelli Kültürel Aktarım
☪ Öneri: “Ortak Değerler Dersleri” zorunlu hale getirilmeli.
• KKTC ve Türkiye’deki tarih, edebiyat ve kültür derslerinde ortak müfredat öğeleri geliştirilmeli (örneğin; ortak destanlar, şahsiyetler: Dr. Fazıl Küçük, Rauf Denktaş, Atatürk).
• Kıbrıs Türkçesi lehçesi korunmalı ama İstanbul Türkçesi ile ilişki koparılmamalı.
☪ Alt Uygulamalar:
• Türkiye’den gelen öğretmenlere özel “Kıbrıs Kültürü Eğitimi”, KKTC’li öğretmenlere de “Anadolu Kültürü Uyum Atölyesi” uygulanmalı.
• Lise düzeyinde her yıl Türkiye’deki şehirlerde “Kardeş Okul Değişim Kampları” organize edilmeli.
F. Geleneksel Sanat ve Somut Olmayan Kültürel Mirası Canlandırma
☪ Öneri: “Kıbrıs Kültür Atlası” projesi başlatılmalı.
• Yöresel kıyafetler, yemekler (molohiya, hellim, şeftali kebabı), halk oyunları ve geleneksel zanaatlar (hasır örme, lefkara işi) akademik ve popüler formatta kataloglanmalıdır.
• Yerel festivaller ve pazaryerleri desteklenerek genç neslin gelenekle temas kurması sağlanmalıdır.
☪ Alt Uygulamalar:
• UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne Lefkoşa El Sanatları gibi dosyalar hazırlanmalı.
• “Genç Ustalar Akademisi” açılarak geleneksel zanaatlarda usta-çırak ilişkisi teşvik edilmeli.
G. Spor ve Sivil Toplumun Kültürel Rolünü Genişletme
☪ Öneri: Tarihî spor kulüpleri kimlik merkezine dönüştürülmeli.
• Çetinkaya, Doğan Türk Birliği gibi köklü kulüplerin sadece sportif değil, kültürel faaliyetleri (tiyatro, müzik, seminer) de desteklenmeli.
• Türkiye Futbol Federasyonu – Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu arasında özel turnuvalar organize edilmeli.
☪ Alt Uygulamalar:
• Her sezon “Kıbrıs Türk Spor Tarihi” belgesel dizisi hazırlanmalı.
• Taraftar grupları kültürel bilinç kampanyalarına entegre edilmeli (örneğin; maç öncesi milli marş anlatımları, tarihsel figür tişörtleri vb.).
H. Diaspora ile Kültürel Bütünlük
☪ Öneri: Londra, Melbourne gibi yoğun Kıbrıslı Türk nüfusu barındıran yerlerde kültürel ataşelikler kurulmalı.
• Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) ve Dışişleri Bakanlığı, KKTC diasporasını “Türk Dünyası Kültür Haritası” içine entegre etmeli.
☪ Alt Uygulamalar:
• Her yıl Londra’daki festival Türkiye-KKTC ortak organizasyonuna dönüştürülmeli.
• Diasporadaki gençler için Türkiye-KKTC ortak burs ve yaz okulu programları geliştirilmeli.
I. Yeni Medya, Dijital Kültür ve Popüler Kültür
☪ Öneri: Dijital üretimi teşvik eden kültürel yarışmalar açılmalı.
• “Kıbrıs Türk Kimliği ile ilgili En İyi Kısa Film”, “En İyi Ada Hikâyesi Podcast’i”, “Ada’nın Kahramanı: Çizgi Roman Yarışması” gibi etkinliklerle gençler üretime teşvik edilmeli.
☪ Alt Uygulamalar:
• YouTube & Spotify üzerinden “Kıbrıs Türk Tarihi” serileri yayınlanmalı.
• Kıbrıslı Türk influencer’lara sosyal medya kampanyaları üzerinden destek verilmeli (ör. #KıbrısTürklüğüBenimKimliğim etiketi).
• TRT tabii için KKTC’li genç yönetmenlerin kısa film ve belgesel projelerine özel fon ayrılmalı.
İ. Ortak Hafıza Mekânları ve Kamusal Anıtlar
☪ Öneri: Lefkoşa, Gazi Mağusa ve Girne’de “Türk-Kıbrıs Hafıza Parkları” inşa edilmeli.
• Bu parklar hem Kıbrıs Türk mücadelesini hem Türkiye ile dayanışmayı hatırlatan kamusal hafıza alanları olarak işlev görmeli.
• VR teknolojisiyle “1974 Kıbrıs Barış Harekâtı Sanal Müzesi” kurulmalı.
☪ Alt Uygulamalar:
• Rauf Denktaş, Dr. Fazıl Küçük gibi liderlere adanmış heykel/merkezler çağdaş mimariyle yenilenmeli.
• Üniversitelerde “Ada’da Millî Hafıza Çalışmaları” enstitüleri kurulmalı.
VI. Sonuç
KKTC’nin karşı karşıya olduğu sorunlar yalnızca tanınma krizinden ibaret değildir. Derinleşen sosyokültürel çözülme, demografik dönüşüm ve ekonomik bağımlılık ilişkileri, uzun vadede Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki konumunu tehdit edebilir. Bu nedenle Türkiye’nin yaklaşımı yalnızca dış politika perspektifiyle sınırlı kalmamalıdır. Kültüreldiplomasi, ekonomi politikaları, gençlik stratejileri ve güvenlik reformlarıyla çok katmanlı bir düzeye taşınmalıdır.Aidiyet, yalnızca duygusal bir bağlılık değil, stratejik bir sermayedir. Bu sermayenin korunması ise ancak tarihsel hafızanın yeniden canlandırılması, genç kuşaklara gelecek vadeden yapısal reformlar ve uluslararası diplomasiyle desteklenmiş bir kimlik restorasyonu ile mümkün olabilir.
İstikbal, Göklerdedir!
-DMD
