Türk milleti, Türkistan’dan Avrupa içlerine ve Ortadoğu’ya kadar uzanan geniş bir coğrafyada binlerce yıllık bir tarih birikimine sahip, farklı kültürlerle temas eden ve çoğu zaman stratejik konumu sebebiyle büyük güç mücadelelerinin merkezinde yer alan kadim bir millet olmuştur. Bu konum, Türklerin tarih boyunca hem askerî hem de kültürel anlamda belirleyici roller üstlenmesini sağlamış, onları çeşitli etnik, dinî ve ideolojik temelli saldırıların hedefi hâline getirmiştir.
Birleşmiş Milletler, 9 Aralık 1948 tarihli yayınladığı Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi’nde millî, etnik veya dinî bir grubun, tamamen veya kısmen yok edilmesi kastıyla işlenen fiilleri “soykırım” olarak tanımlamıştır. Bu fiiller; doğrudan öldürme, ciddi bedensel ve ruhsal zarar verme, yaşam koşullarını yok edici şekilde değiştirme, doğumları engelleme veya çocukları zorla başka gruplara nakletme gibi eylemleri kapsamıştır.
Türk milletinin uğradığı soykırımlar ve katliamlar incelendiğinde, bu olayların çoğunun sistematik, planlı ve uzun süreli politikaların ürünü olduğu görülmüştür. Bu saldırılar, kimi zaman emperyalist güçlerin genişleme stratejilerinin parçası olarak, kimi zaman ise yerel milliyetçi ve ayrılıkçı hareketlerin etnik temizlik girişimleri şeklinde ortaya çıkmıştır. Osmanlı Devleti’nin gerileme döneminden itibaren Balkanlar, Kafkasya ve Orta Doğu’da yaşanan siyasî çözülmeler, Türk nüfusunun kitlesel göçlere, sürgünlere ve toplu kıyımlara maruz kalmasına neden olmuştur.
Ayrıca, 20. yüzyılda ulus-devletlerin güçlenmesiyle birlikte homojen nüfus yaratma çabaları, pek çok bölgede Türk topluluklarının hedef alınmasına yol açmıştır. Rus Çarlığı ve daha sonra Sovyetler Birliği’nin Kırım, Ahıska, Kazak bozkırları ve Türkistan’daki Türk halklarına yönelik zorunlu iskân ve sürgün politikaları; Ermeni çete örgütlerinin Kafkasya ve Doğu Anadolu’daki etnik kıyım girişimleri; Rum örgütlerinin Kıbrıs’ta Kıbrıs Türklerine yönelik sistematik saldırıları; Çin Halk Cumhuriyeti’nin Doğu Türkistan’da uyguladığı asimilasyon ve baskı politikaları, bu sürecin tarihsel örnekleri arasında yer almıştır.
Aşağıda, Türk milletinin tarihte maruz kaldığı başlıca soykırım ve katliamların bazıları, kronolojik olarak yer almaktadır:
- 1640 – Kazak–Türkistan Katliamı: Cungar Hanlığı’nın Kazak Türklerine saldırıları.
- 1723–1730 – Büyük Felaket (Kazakistan): Cungar saldırılarında yüzbinlerce Kazak Türk nüfusunun ölümü.
- 1828–1829 – Doğu Anadolu Katliamları: Rus işgali sırasında Erzurum, Kars ve çevresinde Türk nüfusun toplu kıyımı.
- 1854–1855 – Kırım Tatar Sürgünü: Rusya’nın Kırım Tatarlarını katletmesi ve sürgünü.
- 1864 – Çerkes Soykırımı: Rusya’nın Kafkasya’daki Müslüman halklara yönelik saldırıları.
- 1877–1878 – 93 Harbi Katliamları: Balkanlar ve Kafkasya’da Osmanlı Türklerine karşı saldırılar.
- 1894–1896 – Doğu Anadolu Katliamları: Ermeni çetelerinin Türk köylerini hedef alması.
- 1912–1913 – Balkan Türk Soykırımı: Balkan Savaşları sırasında yüzbinlerce Türk’ün öldürülmesi veya sürgünü.
- 1914–1923 – Kafkas ve Anadolu Katliamları: Rus ve Ermeni güçlerinin Türk nüfusu yok etmeye yönelik saldırıları.
- 1918 – Bakü Katliamı: Ermeni Taşnak ve Bolşevik birliklerinin 30 binden fazla Azerbaycan Türk’ünü öldürmesi.
- 1918–1920 – Nahçıvan ve Karabağ Katliamları: Yüzlerce Türk köyünün yok edilmesi.
- 1920 – Gence Katliamı: Sovyet ordusunun Azerbaycan Türklerine yönelik toplu kıyımı.
- 1944 – Ahıska Türkleri Sürgünü: Sovyetlerin binlerce Ahıska Türk’ünü Türkistan’a sürmesi.
- 1944 – Kırım Tatarlarının İkinci Sürgünü: Stalin yönetiminde toplu sürgün ve kitlesel ölümler.
- 1955 – 6-7 Eylül Olayları (İstanbul): Kıbrıs meselesi bahanesiyle Türk azınlığa saldırılar.
- 1963 – Kıbrıs Kanlı Noel Katliamı: Rum çetelerinin Lefkoşa ve çevresinde 364 Kıbrıs Türk’ünü katletmesi.
- 1964 – Kıbrıs Türk Köy Katliamları: Rum saldırılarında köylerin yakılması, sivillerin öldürülmesi.
- 1974 – Muratağa–Sandallar–Atlılar Katliamı: 126 Türk köylüsünün topluca öldürülmesi.
- 1992 – Hocalı Katliamı: 613 Azerbaycan Türk’ünün Ermenilerce öldürülmesi.
- 1999 – Kosova Türklerine Saldırılar: Köylerin boşaltılması, kıyımlar.
- 2009 – Doğu Türkistan Urumçi Katliamı: Çin güçlerinin yüzlerce Uygur Türk’ünü asimile etme çabaları ve katletmesi.
Yaşanılanlar, yalnızca Türk milletinin değil, tüm insanlığın ortak hafızasında yer alması gerekmektedir. Tarih boyunca Türk milleti üzerinde gerçekleştirilen katliamlar, sürgünler ve soykırımlar, sayısal bakımdan oldukça fazla ve coğrafî açıdan da oldukça geniş bir yelpazeye yayılmıştır. Sistematik bir karakter taşıyan bu zulümlerin sayısı burada listelenenlerle sınırlı değildir. Tarihin karanlık sayfalarının unutulmaması, gelecekte benzer suçların engellenmesi ve adaletin sağlanması açısından büyük öneme sahiptir. Uluslararası hukuk mekanizmalarının etkin kullanımı, tarihî belgelerin korunması ve kamuoyunun bilinçlendirilmesi bu bağlamda önemli bir sorumluluktur.
