Yugoslavya: Federalizmin Etnik Patlaması ve Parçalanma Süreci
Arka Plan: Yugoslavya, Tito döneminde “kardeşlik ve birlik” ilkesiyle bir arada tutulan, çok uluslu, çok dilli ve çok dinli bir federasyondu. 1990’lara gelindiğinde merkezi otorite zayıfladı; etnik kimlikler üzerinden siyasal talepler öne çıktı.
Self-Determinasyon Süreci: •Slovenya ve Hırvatistan, kendi anayasal haklarının ihlal edildiğini ileri sürerek 1991’de bağımsızlıklarını ilan ettiler. •Bosna-Hersek 1992’de bağımsızlık referandumu yaptı. •Kosova, 1999 NATO müdahalesi sonrası BM gözetiminde yönetilmeye başladı, 2008’de bağımsızlığını ilan etti.
BM ve Uluslararası Hukuk: •BM, ilk aşamada Kosova’nın tek taraflı bağımsızlık ilanını tanımadı. •Ancak 2010’da Uluslararası Adalet Divanı (UAD), “Kosova’nın bağımsızlık ilanı uluslararası hukuka aykırı değildir” diyerek bir nevi fiilî self-determinasyonu onayladı.
Sonuç: Yugoslavya örneği, federal sistemlerin çökmesi ve etnik temelli anayasal hakların ihlali durumunda self-determinasyon hakkının ayrılıkla sonuçlanabileceğini gösterdi. ⸻
Sudan: Ayrımcılık ve İç Savaşın Self-Determinasyonla Sonuçlanması
Arka Plan: •Sudan, kuzeyde Arap ve Müslüman çoğunluk; güneyde ise siyahi Hristiyan/Afrikan halkların yaşadığı derin kültürel ayrımlara sahipti. •Güney Sudan, merkezi hükümetin kendilerine karşı sistematik ayrımcılık yaptığını ve kültürel haklarını tanımadığını iddia etti.
Çatışma: •1983-2005 arasında yaklaşık 2 milyon kişinin ölümüne neden olan bir iç savaş yaşandı. •2005’te Naivasha Barış Anlaşması imzalandı. Bu anlaşma, 6 yıl sonra referandumla ayrılma hakkı tanıdı.
Referandum ve Bağımsızlık: •2011’de yapılan referandumda Güney Sudan halkının %98’i bağımsızlığı seçti. •BM, bu kararı self-determinasyonun uygulanışı olarak kabul etti ve Güney Sudan’ı 193. üye olarak tanıdı.
Sonuç: Güney Sudan örneği, etnik-dini ayrışma, insan hakları ihlalleri ve uzun süreli çatışma ortamında, BM tarafından tanınan self-determinasyon hakkının nasıl devletleşmeye evrildiğini göstermektedir.
