Türk-İslam eserleri arasında oldukça önemli bir yere sahip olan Kutadgu Bilig 11. yüzyılda Yusuf Has Hacip tarafından kaleme alınmış ve Karahanlı Hakanı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur. Kutadgu Bilig “kutlu bilgi, kutlu olma bilgisi, mutluluk bilgisi, insanı her iki dünyada mutluluğa eriştiren bilgi” anlamına gelmektedir. Karahanlı (Hakaniye) Türkçesi ve Uygur harfleriyle kaleme alınan eser her ne kadar insanın her iki dünyada mutlu/kutlu olması amacıyla yazılmış olsa da devlet yönetimi gibi siyasî ve idarî noktalarda da yol gösterici bir rehber niteliğindedir. Mahiyetinde barındırdığı zengin söz varlığı Karahanlılar döneminde Türkçenin kullanımını göstermesi bakımından önem arz etmektedir. 6645 beyitten oluşan eserde 88 bölüm vardır. Eserin aslını oluşturan metne bir nazım ve bir nesir olmak üzere iki metin daha ilave edilmiştir.
Kutadgu Bilig, Türk toplumunun siyasî-idarî görüşü, manevî ve edebî yapısı gibi birçok konuya dair bilgi ihtiva etmektedir. Ayrıca eser İslâm kültürü ve ahlâkı hakkında bilgileri içermesinin yanı sıra millî değerlere de sahip olması noktasında dikkat çekicidir. İyi bir hakan ve devlet yönetiminin sorularını arayan Kutadgu Bilig, toplum içinde ideal bir kişi olma, insanın devlet ve toplum içindeki görevlerine dair yönlendirici bir eser olma özelliğine de sahiptir. Kutadgu Bilig diyalog usulüne göre yazılmış, Küntoldı, Aytoldı, Ögdülmiş, Ogdurmuş isimli dört kişi üzerinden bilgiler aktarılmıştır. Yusuf Has Hacip insan melekelerini adalet, akıl, devlet ve kanaat olarak dört kısma ayırmıştır. Adalet hakanı, devlet veziri, vezirin oğlu aklı, vezirin kardeşi ise kanaati temsil etmiştir. Bu temsiliyette Küntoldı hakan, Aytoldı vezir, Ögdilmiş vezirin oğlu, Ogdurmış ise vezirin kardeşi olmuştur. Bu sembolik kişiler üzerinden insanın mutlu olmasının, saadete ulaşmasının yolları aktarılmıştır. Öte yandan Kutadgu Bilig aile mefhumuna ve ailede önemli yere sahip olan kadından da bahsetmiştir. Bunların yanı sıra hakanın, kumandanın, elçinin nasıl olmaları gerektiği, tabipler, rüya yorumcuları, müneccimler, efsuncular, şairler ve tacirler gibi kişilere nasıl davranılması gerektiğine dair yönlendirmeler de yapılmıştır.
Yusuf Has Hacip’e göre akıl ve bilgi çok önemlidir. Devlet yönetiminin bilgi üzerine kurulu olması gerektiğini savunmuştur. Ayrıca bireysel ve toplumsal refahın anahtarının bilgi olduğunu ifade etmiştir. Hakanın ve devlet yöneticilerinin mutlaka bilgili olması üzerinde durmuş, ideal bir devlet yönetiminde eşitlik, iyilik, doğruluk ve hoşgörünün üstün tutulması gerektiğini belirtmiştir. Kutadgu Bilig’de yasanın karşılığı töre olarak verilmiştir. Törenin devlet nazarındaki temsili ise hakan olmuştur. Yusuf Has Hacip’e göre töre, bir gümüş taht, birbirine bağlı üçayak üzerindedir. Üçayak üzerinde olan şeyin sarsılmaması, bir yana eğilmemesi için üç ayağın da dengede durması gerekir. Ayaklardan biri dengesiz olursa ya da bir tarafa eğilirse diğerleri de sarsılacaktır. Törenin yerini tutan hükümdarın elinde büyük bıçak, sağında şeker, solunda ise acı ot vardır. Bıçak hakanın işlerini temsil eder. Şeker zulme maruz kalıp hükümdarın kapısına gelen kişiler için acı ot ise zalimler ve doğruluktan uzak duranlar içindir. Eserde töre könilik (doğruluk), uzluk (yararlılık ve iyilik), tüzlük (eşitlik), insanlık (kişilik) olmak üzere dört ilkeye bağlanmıştır.
Kutadgu Bilig Türk dili, edebiyatı ve kültürünün en önemli kaynaklarından ve temel eserlerinden biridir. Türk milletinin ahlâkı, siyaseti, hukukunun yanı sıra Türk kültürü, geleneği, düşünce yapısı ve felsefesine dair de izler barındırması noktasında ana kaynak niteliği taşımaktadır.