Enderun Mektebi, Osmanlı eğitim kurumları arasında özgün yeri olan bir saray okuludur. XV. yüzyıl ortalarından itibaren medreselerin dışında en önemli resmî eğitim kurumu niteliğinde olan Enderun Mektebi, devletin idarî ve askerî kadrolarının yetiştirilmesi amacını taşıyan bir saray eğitim kurumu olarak ortaya çıkmıştır. Özellikle devlet sınırlarının genişlemesi neticesinde farklı dil, din ve kültürleri benimseyen kişilerin yönetimini sağlayacak yönetici kadrolarının oluşturulması bu okulun açılmasında etkili olmuştur. Burada yetişen kişiler Osmanlı Devleti’nin merkez ve taşra teşkilatının bürokrasisi için nitelikli insan gücü kaynağı olma özeliğine de sahiptir. Bu özelliği ile Enderun Mektebi, Osmanlı Devleti’nin zihniyeti ve dönemin ideolojisinin öğretildiği temel eğitim birimi olma niteliği de taşımıştır. Enderun Mektebi’nin kurulma zamanına dair çeşitli görüşler öne sürülmüştür. Bu görüşlerden biri II. Murad zamanında Edirne Sarayı’nda kurulduğu fakat gerçek anlamda teferruatlı bir kurum olarak Fatih Sultan Mehmet döneminde teşkilatlandığı düşünülmüştür.
Enderun Mektebi’ne öğrenci temini genellikle devşirme yoluyla olmuştur. Belirli şartlar doğrultusunda seçilen (devşirilen) çocuklar mutlaka belirli bir eğitimden geçirilmiş ve Enderun’a alınmıştır. Devşirme usulüne göre Hıristiyan ailelerden devşirilen çocuklar önce Müslüman ailelerin yanına gönderilmiş, bu ailelerden İslâm’ı, Türkçeyi, Osmanlı kültürünü ve genel adabı öğrenmişlerdir. Sonraki süreçte ise Edirne Sarayı, İbrahim Paşa Sarayı gibi çeşitli saraylarda derslere tabi tutulmuşlardır. Derslere tabi olma hakkına sahip olan öğrenciler “acemi oğlanları” olarak adlandırılmış, aldıkları eğitimlerden başarılı olmaları sonucunda “çıkma” adıyla askerî ve idarî eğitim alacak kurumlara gönderilmişlerdir. Beden kuvveti daha iyi durumda olanlar askerî birliklere, üstün yetenekli olduğu görülenler ise daha yüksek seviyede eğitim almak için Enderun’a alınmışlardır. Enderun’daki eğitim çeşitli kademelere ayrılarak verilmiştir. Bu kademeler Büyük ve Küçük Odalar, Hazine Odası, Has Oda, Kiler Odası, Doğancı Koğuşu ve Seferli Koğuşudur. Bu kademelerde başarılı olamayanlar yine çeşitli askerî birliklere gönderilmişlerdir.
Genel anlamıyla Enderun Mektebi yetenekli olduğu kabul edilen gençlerin Türk-İslam anlayışı, Osmanlı kültürü gibi konularla aldığı eğitimler dolayısıyla yeni bir kimlik kazandıkları, belirli kültür, dil ya da din gözetilmeden liyakate dayalı seçim yapıldığı, verilen eğitimlerle disiplinin temel olduğu bir eğitim merkezi olmuştur. XV. yüzyılda kurulmuş olan Enderun Mektebi reform, rönesans, coğrafi keşifler, siyasî-sanatsal gelişmeler, bilgi ve sermaye birikimi gibi dünya siyasî konjonktürünü etkileyen olayların sonucunda ortaya çıkan yenileşme fikirlerinden nasibini alarak zamanla dönüşüm yaşamak durumunda kalmış nihayetinde XXI. yüzyılda da resmî olarak sona ermiştir.