Kimlik Mühendisliğinin Son Perdesi – Türkiye’nin Yeni Millet Tarifi Denemesi ve Bölgesel Satranç
Kimlikte Son Tango – Üst Kimlik Deneyleri, Dış Stratejiler ve Tarihin İnadı: Barış mı, Kırılma mı?
GİRİŞ
2024 yerel seçimlerinin ardından Türkiye siyasetinde kartlar yeniden karılıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın son açıklamalarıyla birlikte, İmralı sürecinin yeniden devreye alınması ve bunun bir devlet projesi olarak takdim edilmesi, mevcut iktidarın yeni bir siyasal mühendislik sürecine girdiğine işaret ediyor. Bu kez, klasik “açılım” modelinin ötesinde, dar bir koalisyonla ve muhalefetin dışarıda bırakıldığı daha kontrollü bir müzakere zemini kurulmak isteniyor. DEM Parti’nin zorunlu olarak içine çekildiği, CHP’nin ise sistem dışına itildiği bu yeni denge arayışı, sadece Kürt meselesinin değil, Türkiye’nin toplumsal dokusunun ve siyasal rekabetinin de geleceğini belirleyecek.
Görünürde, hükümet hem ulusal hem de uluslararası konjonktürün baskısı altında, hızlı bir siyasi manevra arayışında. Bu manevra, bir yandan İslam kardeşliği ve “büyük ittifak” söylemiyle Türk, Kürt ve Arapları kapsayan yeni bir üst kimlik inşa etmeye çalışırken, diğer yandan geleneksel milliyetçi tabanın kırılgan tepkilerini Bahçeli üzerinden yönetmeye çalışıyor. Ancak toplumdaki karşılığı, partilerin manevra alanı ve dış dinamiklerin etkisi henüz belirsiz.
Özellikle büyükşehirlerde muhalefet blokunun dağılması ve DEM’in genç tabanında oluşabilecek AKP’yi yedeklemeyelim tarzında tepkiler, yeni projenin toplumsal meşruiyeti açısından ciddi bir risk. Üstelik iktidarın ana motivasyonu, içeride yargı operasyonlarıyla muhalefeti bastırmak ve dışarıda Suriye ile işbirliği görüntüsüyle ABD’ye mesaj vermek gibi, kısa vadeli taktiklere dayanıyor.
Böyle bir ortamda şu sorular büyük önem taşıyor:
- Bu yeni süreç, Türkiye’de kalıcı bir barış ve demokratikleşme getirebilir mi, yoksa mevcut kutuplaşmayı derinleştiren bir “kontrollü kriz” modeline mi dönüşecek?
- DEM Parti ve Kürt hareketi, bu süreçte özerk bir aktör olabilecek mi, yoksa iktidarın taktik manevralarına mahkûm mu kalacak?
- Türk milliyetçisi ve laik-muhafazakâr seçmenler, mezhepçi ve ümmetçi söyleme orta ve uzun vadede nasıl yanıt verecek?
- Nihayet, Suriye’deki gelişmeler ve ABD’nin yaklaşımı, iç siyaseti ve yeni anayasa tartışmalarını nasıl etkileyecek?
Bu analiz, Türkiye yönetiminin yeni “çözüm” projesinin toplumsal, siyasal ve uluslararası risklerini; aktörlerin stratejik pozisyonlarını ve kısa-orta vadede beklenebilecek senaryoları çok boyutlu olarak ele alacaktır.
Bölüm Başlıkları
- Bölüm 1: Kimlikte Radikal Yenilenme: Tarihte Ulusal Kendini Yeniden Tanımlama Denemeleri ve Türkiye’nin Yeni Arayışı
- Bölüm 2: Kimliğin Yeniden Doğuşu — Tarihte “Üst Kimlik” Deneyleri ve Türkiye’nin Eşiği
- Bölüm 3: Kimlik Laboratuvarında Başarı ve Fiyasko — ABD Neden Başardı, Diğerleri Neden Çöktü?
- Bölüm 4: “Yeni Millet” Deneyinde Başarısızlığın Anatomisi — Türkiye’de Türk-Kürt-Arap Kimliği Neden Tutunmaz?
- Bölüm 5: Türkiye, “Sünni İran” mı Olmayı Hedefliyor? — Yeni Üst Kimlik Denemesinde Mezhep ve Etnisite Tartışması
- Bölüm 6: Görmüyorlar mı? — Türkiye’yi Yönetenlerin “Yeni Millet” Projesindeki Israrı ve Gerçek Strateji
- Bölüm 7: ABD ve İsrail’in Büyük Onayı — “Yeni Türkiye” Projesine Küresel Bakış
- Bölüm 8: Uluslararası Sonuçlar ve Yeni Senaryolar — “Yeni Millet” Projesinin Bölgesel ve Küresel Yansımaları
- Bölüm 9: Ekonomik Boyut — Yeni Kimlik Projesinin Türkiye Ekonomisine ve Yatırım İklimine Etkileri
- Bölüm 10: Gelecek Senaryoları ve Alternatifler — Türkiye Hangi Yolda Yürür?
- Bölüm 11: “Yeni Hikâye”yi Topluma Kabul Ettirmek — Algı Yönetimi, Direnç ve Gerçeklik
- Bölüm 12: Final — “Yeni Millet” Projesinin Sonu Nereye Gider?
Bölüm 1: Kimlikte Radikal Yenilenme: Tarihte Ulusal Kendini Yeniden Tanımlama Denemeleri ve Türkiye’nin Yeni Arayışı
Geçmişten Günümüze “Yeni Millet” Hayali: Başarılar, Fiyaskolar ve Riskl
Giriş:
Dünya tarihinde, bir toplumun veya ulusun mevcut kimliğini bırakıp “farklı bir üst kimlikle” kendini yeniden tanımlamaya çalışması çok ender, çoğu zaman da sancılı süreçler olmuştur. “Türk-Kürt-Arap İslam kardeşliği” temelinde yeni bir siyasal millet inşa etme fikri, modern Türkiye tarihinde benzersiz olduğu gibi, dünya genelinde de az sayıda örneğe sahiptir. Peki, bu tür radikal kimlik inşa girişimlerinin tarihi emsalleri nedir? Başarı şansı, toplumsal ve siyasal sonuçları neler olmuştur?
Tarihten Örnekler: Kimlik Yeniden Tanımı
1. Sovyetler Birliği: Homo Sovieticus
- Farklı milletlerden, dillerden ve kültürlerden ortak bir “Sovyet kimliği” yaratılmaya çalışıldı.
- Sonuç: Zorlamayla dayatılan bu kimlik, Sovyetler çöktüğünde hızla dağıldı, eski ulusal kimlikler tekrar ön plana çıktı.
2. Yugoslavya: Yugoslav Kimliği
- Sırp, Hırvat, Boşnak, Sloven vs. ayrımlarının üstünde “tek bir Yugoslav milleti” hedeflendi.
- Sonuç: Etnik ve dinsel kimlikler kısa süre sonra yeniden yükseldi, ülke kanlı bir şekilde parçalandı.
3. Endonezya: “Endonezyalı” Üst Kimliği
- Yüzlerce etnik grubu “Endonezyalı” kimliğinde birleştirme çabası.
- Sonuç: Görece başarı, fakat yerel aidiyetler ve çatışmalar hâlâ sürüyor.
4. ABD: Amerikan Kimliği
- Farklı etnik kökenlerden gelen insanları “Amerikalı” kimliğinde birleştirme.
- Sonuç: Başarılı bir asimilasyon örneği ama kölelik ve yerlilere yönelik baskılarla travmatik bir geçmiş var.
5. Osmanlı’da “Osmanlılık” Kimliği
- 19. yüzyılda Osmanlıcılık; Müslüman-gayrimüslim ayrımını aşacak yeni bir üst kimlik girişimi.
- Sonuç: Ulusal milliyetçiliklere yenildi, kısa ömürlü kaldı.
Türkiye Örneği:
Türkiye’de bugün önerilen “Türk-Kürt-Arap İslam kardeşliği” üst kimliği, hem mevcut Türk kimliğinin hem de Kürt ve Arap toplumsal kimliklerinin yeniden tanımlanmasını hedefliyor. Bu, Türkiye tarihinde bir ilk ve dünyadaki örneklerle karşılaştırıldığında ciddi toplumsal ve siyasal riskler barındırıyor. Çünkü benzer tüm girişimler, ya güçlü bir baskı aygıtıyla, ya da uzun vadeli bir toplumsal mutabakatla inşa edilebildi. Çoğu ise başarısız oldu.
Tablo: Tarihte Kimlik Yeniden İnşa Denemeleri
| Dönem/Ülke | Yeni Kimlik | Kapsam/Dayanak | Sonuç/Değerlendirme |
| Sovyetler | Homo Sovieticus | Sosyalizm, sekülerlik | Başarısız, eski kimlikler döndü |
| Yugoslavya | Yugoslav | Sosyalist birlik, çoketnisite | Başarısız, etnik çatışmalar |
| Endonezya | Endonezyalı | Çoketnisite, ulusal birlik | Görece başarılı, yerel gerilimler |
| ABD | Amerikan | Vatandaşlık, anayasa | Başarılı (travmalar hariç) |
| Osmanlı | Osmanlılık | Ortak vatandaşlık | Başarısız, ulusçuluk galip geldi |
| Türkiye (bugün) | Türk-Kürt-Arap İslam kardeşliği | Mezhepçi/ümmetçi siyaset | Sonucu belirsiz, ciddi riskli |
Bölüm 2: Kimliğin Yeniden Doğuşu – Tarihte “Üst Kimlik” Deneyleri ve Türkiye’nin Eşiği
Bir Ulus Kendini Yeni Tarifle Baştan Yaratabilir mi? Dünyadan ve Türkiye’den “Yeni Kimlik” Arayışlarının Dünü ve Bugünü
Dünya tarihinde, bir topluluğun mevcut etnik, dini veya ulusal kimliğini bırakıp bambaşka bir üst kimlikle yeniden tanımlama girişimi az sayıda ve çoğu zaman travmatik sonuçlar üretmiş denemelerdir. Bugün Türkiye’de önerilen “Türk-Kürt-Arap İslam kardeşliği” temelinde yeni bir millet inşa etme projesi, hem yerel hem de küresel deneyimler ışığında büyük bir toplumsal mühendislik iddiası taşımaktadır. Bu bölümde, tarihteki örnekleri, başarılarını ve çöküşlerini analiz ederek Türkiye’deki güncel arayışın sınırlarını sorguluyoruz.
Tablo 1: Tarihte Ulusal/Üst Kimlik Yeniden Tanımı Denemeleri
| Dönem/Ülke | Hedeflenen Yeni Kimlik | Araç/Yöntem | Başarı Düzeyi | Temel Sonuç ve Yorum |
| Sovyetler Birliği | Homo Sovieticus | Zorunlu asimilasyon, eğitim | Başarısız | Etnik kimlikler geri döndü |
| Yugoslavya | Yugoslav | Ortak devlet, sosyalizm | Başarısız | Ülke kanlı şekilde parçalandı |
| ABD | Amerikalı (melting pot) | Vatandaşlık, hukuk, eğitim | Kısmen Başarılı | Travmalı ama güçlü kimlik |
| Endonezya | Endonezyalı | Çokdilli eğitim, milli anlatı | Kısmen Başarılı | Yerel gerilimler sürüyor |
| Osmanlı | Osmanlılık | Tanzimat, anayasal vatandaşlık | Başarısız | Ulusçuluk dalgasına yenildi |
| Nijerya | Nijeryalı | Sivil-askeri devlet, anayasalar | Zayıf Başarılı | Etnik gerilimler devam |
| Türkiye (günümüz) | Türk-Kürt-Arap İslam Kardeşliği | Mezhepçi/ümmetçi siyaset | Belirsiz, riskli | Toplumsal direnç ve endişe var |
Tablo 2: Başarı Kriterleri ve Toplumsal Dinamikler
| Deneme | Kimliği Dayatan Güç | Yerel Kimlik Direnci | Uluslararası Destek | Uzun Vadeli Etki |
| Sovyet Homo Sovieticus | Devlet aygıtı | Çok yüksek | Var | Dağıldı |
| Yugoslav Kimliği | Tek parti devleti | Yüksek | Var | Çatışma, çöküş |
| Amerikan Kimliği | Devlet, medya | Düşük/Orta | Çok yüksek | Yerleşti |
| Osmanlılık | Saray, bürokrasi | Çok yüksek | Zayıf | Başarısız |
| Türkiye (yeni deneme) | Hükümet, Diyanet | Yüksek | ABD tarafından açıkça teşvik ediliyor. İsrail’in işine gelir. | Kritik eşikte |
Not:
Bu tablolardan görüleceği üzere, tarihsel olarak ulusal/toplumsal kimlik değiştirme denemeleri ancak güçlü bir toplumsal mutabakat, uzun süreli istikrar ve yerel kimliklerle uzlaşı sağlanabildiği ölçüde başarılı olmuştur. Zorlamayla yapılan “kimlik inşası” ise genellikle toplumsal travma, iç çatışma veya dağılmayla sonuçlanmıştır.
Türkiye’de Yeni Kimlik Projesine Uluslararası Destek:
- ABD’nin Açık Teşviki:
Washington’daki çeşitli think-tank raporlarında, “Türk-Kürt uzlaşması”, “İslami kardeşlik” temalı üst kimlik projeleri 2010’lardan bu yana öneriliyor. ABD’nin, PKK’ya baskı karşılığında Türkiye ile Suriye Kürtleri arasında bir “yeni düzen” kurulmasını, hatta bu kimliğin Orta Doğu’ya yayılmasını teşvik ettiği biliniyor. - İsrail’in Desteği ve Barrack’ın Rolü:
Tom Barrack’ın “Ya masada olursunuz ya da menüde” sözü ve İsrail lobisinin hem Türkiye’nin hem bölge Kürtlerinin İslamcı-ümmetçi blok içinde eritilmesi fikrine desteği biliniyor. Bu yaklaşım, İsrail’in güvenliği için de bir “denge stratejisi” olarak sunuluyor. - Avrupa’nın Tutumu:
AB ise daha mesafeli, ancak süreci tamamen reddetmiyor; “istikrar” sağlayacak her türlü çözümü ihtiyatla destekliyor.
Bölüm 3:Kimlik Laboratuvarında Başarı ve Fiyasko – ABD Neden Başardı, Diğerleri Neden Çöktü?
Yeni Bir Ulus ve Üst Kimlik Yaratmanın Şifreleri – Amerika’nın “Melting Pot” Mucizesi, Diğerlerinin Çıkmazı ve Güney Asya’nın “Sözde Kimliği”
Giriş
Tarihte çok uluslu ve çok etnikli toplumlardan yapay bir “üst kimlik” üretme girişimleri çoğunlukla başarısızlıkla sonuçlandı. Sovyetler, Yugoslavya ve Osmanlılık örnekleri, etnik ve yerel aidiyetlerin devlet mühendisliğine karşı gösterdiği direncin ne kadar güçlü olabileceğini gösterdi. Buna karşın, ABD, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi Anglo-Sakson göçmen toplumları, modern çağda üst kimlik oluşturabilen nadir ve görece başarılı örnekler olarak öne çıktı.
ABD, “melting pot” yani farklı kökenleri tek potada eritme yaklaşımı, büyük ölçeği ve küresel etkisiyle genellikle “prototip başarı” olarak gösterilirken; Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda ise çok kültürlülük (mozaik) modeli ve gönüllü vatandaşlık temeliyle toplumsal barışı ve bütünlüğü sağlayabildiler. Yine de, bu ülkelerde yerli halklarla ilişkiler ve çokkültürlülüğün getirdiği kimi zorluklar, kimlik meselesinin halen tartışmalı alanlar taşımasına yol açıyor.
Buna karşılık Hindistan ve Pakistan gibi devasa etnik mozaiklerde, devlet eliyle yeni bir kimlik inşa girişimi hiçbir zaman tam anlamıyla başarıya ulaşamadı; yerel aidiyetler ve toplumsal gerilimler baskın olmaya devam etti.
Peki, Anglo-Sakson dünyasında “başarıyı” getiren temel unsurlar neydi? Çok uluslu toplumlarda tek potada eritmek ile çokkültürlülüğü yönetmek arasındaki farklar nedir? Ve neden Hindistan, Pakistan ya da Osmanlı gibi başka “mozaik” toplumlardan farklı bir sonuç ortaya çıktı?
1. ABD’nin Başarısının Temel Sebepleri:
- Gönüllülük ve Vatandaşlık:
ABD kimliği baştan beri “etnik” olmaktan ziyade “anayasal vatandaşlık” ve ortak değerler (özgürlük, fırsat eşitliği, bireysel haklar) üzerine kuruldu. - Sürekli Göç:
Toplum sürekli olarak yeni göçmenlerle “yeni Amerikalılar” olarak tazeleniyordu; köklü bir etnisiteye tutunma mümkün değildi. - Devlet Dili ve Tek Ulusal Anlatı:
İngilizce üzerinden inşa edilen, herkesin uyum göstermesini gerektiren baskın kültür. - Ekonomik Refah ve Yükselme:
“Amerikan rüyası” ideali, bireysel başarı ve yükselme motivasyonunu ortak kimlikten daha önemli hale getirdi. - Asimilasyonun Sivil Mekanizmalarla Yürütülmesi:
Devletin ideolojik baskısı yerine, toplumun içinde gönüllü asimilasyon (eğitim, medya, popüler kültür). - Kölelik ve Yerli Soykırımı Travmaları:
Tüm bunların gölgesinde bile, “tarihsel günahları” bir noktada resmen tanıma ve telafi çabaları (her zaman yeterli olmasa da).
2. Sovyetler, Yugoslavya ve Osmanlı’da Neden Olmadı?
- Zorunlu, Yukarıdan Aşağıya Dayatma:
Devletin “tek tip yurttaş” yaratma projesi toplumsal gönüllülükle değil, baskı ve asimilasyon politikalarıyla yürütüldü. - Etnik Kimliklerin Gücü:
Derin köklü ulusal kimlikler (Rus, Sırp, Türk, Arap vs.) bastırılamadı; kriz dönemlerinde hemen tekrar yüzeye çıktı. - Ekonomik ve Siyasi Çöküş:
Merkezi otorite zayıflayınca üst kimlik de çöktü, her grup kendi etnik/toplumsal aidiyetine sarıldı. - Toplumsal Kutuplaşma ve Güvensizlik:
Devletin sürekli düşman ve hain yaratma ihtiyacı toplumsal birliği zayıflattı.
3. Hindistan ve Pakistan: Kimlik İnşası Var mı?
- Hindistan:
Hindistan, İngiliz sömürgeciliğinden bağımsızlığını kazanırken “Hintli” üst kimliğini inşa etmeye çalıştı ama pratikte her zaman “çok uluslu, çok dinli, çok dilli” bir federasyon olarak kaldı. Resmî dil olarak Hintçe öne çıkarılsa da, eyalet bazında onlarca dil ve kimlik eşit şekilde kabul edildi.- Kimlik Gündemi:
Hintli kimliği soyut bir “vatandaşlık” kimliği olarak var; günlük yaşamda Tamil, Bengali, Pencabi, Müslüman, Hindu, Sih, Hristiyan ayrımları çok güçlü.- Sonuç:
Devlet ayakta kaldı, ama gerçek bir “tek kimlik” olmadı; sürekli toplumsal çatışmalar ve “kimlik siyaseti” gündemde.
- Sonuç:
- Kimlik Gündemi:
- Pakistan:
Pakistan, kuruluşunda “Müslüman kimliği”ni ortak üst kimlik olarak sundu. Ancak Peştun, Pencabi, Sindhi, Beluci gibi etnik gruplar ve dinî mezhepler asla tam anlamıyla “Pakistanlı” kimliğinde erimedi.- Kimlik Gündemi:
Zaman zaman ordu ve din üzerinden “tek kimlik” iddiası öne çıksa da, toplumsal aidiyetler hep öne geçti.- Sonuç:
Devlet devam etti ama millî kimlik hep “yüzeyde”, derinlikte ise etnik ve mezhepçi farklılıklar canlı.
- Sonuç:
- Kimlik Gündemi:
Tablo: Üst Kimlik Denemelerinin Karşılaştırmalı Başarı Analizi
| Ülke/Deneme | Dayanak | Gönüllülük/ Asimilasyon | Etnik Direnç | Ekonomik Faktör | Sonuç |
| ABD | Vatandaşlık | Yüksek | Zayıf | Çok güçlü | Başarılı |
| Sovyetler Birliği | Sosyalizm | Düşük | Yüksek | Çöküş | Başarısız |
| Yugoslavya | Sosyalist birlik | Düşük | Yüksek | Çöküş | Başarısız |
| Osmanlılık | Vatandaşlık | Düşük | Yüksek | Kriz | Başarısız |
| Hindistan | Vatandaşlık | Orta | Çok yüksek | Orta | Devlet ayakta, kimlik zayıf |
| Pakistan | Dini kimlik | Düşük | Yüksek | Zayıf | Kimlik yüzeysel |
| Avustralya | Vatandaşlık | Yüksek | Düşük | Çok güçlü | Başarılı (yerli/etnik sorunlar hariç) |
| Kanada | Vatandaşlık/Çokkültürlülük | Yüksek | Düşük-Orta | Çok güçlü | Başarılı, çokkültürlü |
| Yeni Zelanda | Vatandaşlık/İkili toplum (Maori-Pakeha) | Yüksek | Düşük | Yüksek | Başarılı, yerli-Avrupalı ikili kimlik |
| Endonezya | Vatandaşlık (Pancasila ideolojisi) | Orta/Yüksek | Orta | Orta/Yükselen | Görece başarılı; üst kimlik var, yerel kimlikler ve dönemsel çatışmalar sürüyor |
Endonezya
Endonezya, farklı etnik-dini grupları birleştirmek için “Pancasila” adlı beş temel ilkeye (milliyetçilik, hümanizm, demokrasi, sosyal adalet, tek tanrıya inanç) dayalı vatandaşlık tanımı geliştirdi.
- Gönüllülük/Asimilasyon: Devletin güçlü bir birleştirici ideolojisi var; eğitim, ordu ve kamu yönetimiyle yaygınlaştırıldı, ancak gönüllülük de önemli.
- Etnik Direnç: Orta düzeyde. Endonezya’da onlarca büyük etnik grup var; zaman zaman ayrılıkçı hareketler ve etnik çatışmalar yaşandı.
- Ekonomik Faktör: Orta-yükselen. Son 30 yılda ekonomik kalkınma toplumsal entegrasyonu kolaylaştırdı.
- Sonuç: Endonezya üst kimlik projesinde görece başarılı; ülke bütünlüğü ve ortak vatandaşlık hissi var. Ancak yerel etnik/dini aidiyetler canlı ve dönemsel gerilimler hâlâ yaşanıyor.
Kanada, Avustralya, Yeni Zelenda
- Kanada:
Kimlik “Kanadalı vatandaşlık” ve çokkültürlülük ilkesiyle tanımlandı. Etnik direnç çok düşük; First Nations dışındaki tüm göçmenler entegrasyona açık. Ülke, gönüllülük esaslı asimilasyon ve ekonomik refahla “başarılı üst kimlik” üretebildi. - Avustralya:
Benzer şekilde, İngilizce ve Avustralyalı vatandaşlığı üzerinden güçlü bir ulusal kimlik inşa edildi. Aborjinler ve bazı Asya kökenli gruplarla geçmişte sorunlar yaşansa da, genel olarak gönüllülük ve refah sayesinde başarılı bir kimlik inşası sağlandı. - Yeni Zelanda:
Maori ve Avrupalı (Pakeha) kimlikleri arasında “iktidar paylaşımı ve kültürel tanınma” modeli gelişti. Çokkültürlülük ve resmi ikili kimlik ile toplumsal barış sağlandı.
Sonuç:
- ABD tek örnek mi? Hayır!
Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda da başarılı üst kimlik modelleridir. Ancak, ABD hem ölçek, hem “tek potada eritme” iddiası, hem de küresel rolü sayesinde “prototip” olarak gösterilir. - Mozaik (Kanada) vs. Melting Pot (ABD):
Kanada ve Avustralya’da çokkültürlülük; ABD’de ise asimilasyoncu “tek tip üst kimlik” ideali baskındır. - Yerli halklarla barış süreci ve kapsayıcılık tartışmaları, bu ülkelerde kimlik konusunu hala “tam başarı”dan biraz uzaklaştırır; ancak pratikte toplumsal entegrasyon ABD’ye çok yakındır.
Kısa özet cümlesiyle:
ABD, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda, modern çağda üst kimlik yaratmada en başarılı dört ülke sayılır. Fakat ABD, ölçeği, tarihi ve kültürel anlatısıyla bir “prototip” ve “dünya markası” haline geldiği için, literatürde genellikle “tek net başarı” olarak öne çıkar. Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda ise çokkültürlü, göçmen dostu ve barışçıl toplumsal modeller olarak ABD’yle birlikte anılır.
Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda’da üst kimlik inşası resmi çokkültürlülük ve gönüllülük üzerine kurulu olsa da, yerli halklarla tarihsel barış ve eşitliğin halen tam sağlanamadığı unutulmamalı.
Ayrıca, ekonomik refah ve yükselme imkânları bu ülkelerde yeni kimliğin cazibesini artırırken, dünyanın başka yerlerinde (örneğin Türkiye, Hindistan, Pakistan) aynı refah ve fırsat ortamı olmadığından “yeni üst kimlik” projeleri toplumsal dirençle karşılaşıyor. Günümüzde ise, bu “başarılı” sayılan ülkelerde bile üst kimlik konusunda yeni gerilimler, popülist ve kimlikçi dalgalar yükseliyor. Bu da, kimlik inşasının hiçbir zaman “tamamlanmış” ve kesin bir başarı olmadığını; sürekli bir toplumsal uzlaşı ve ekonomik refah gerektirdiğini gösteriyor.
Diğer örnekler, devlet dayatması ve gönülsüzlük nedeniyle ya çökmüş, ya da kimlikleri sığ kalmıştır. Türkiye’de önerilen “yeni üst kimlik” projesi, tarihsel olarak riskli ve sancılı bir deneyimdir; ABD modeliyle kıyaslandığında gönüllülük, ekonomik yükselme ve ortak değerlerde çok derin eksiklikler göze çarpmaktadır.
Bölüm 4: “Yeni Millet” Deneyinde Başarısızlığın Anatomisi – Türkiye’de Türk-Kürt-Arap Kimliği Neden Tutunmaz?
Dinin Üst Kimlik Olarak Kullanımı, Tarihsel/Sosyolojik Çıkmazlar ve Toplumsal Kabul İmkânsızlığı
Giriş:
Türkiye’de, 2024 sonrası iktidarın ortaya attığı “Türk-Kürt-Arap İslam kardeşliği” temelinde yeni bir üst kimlik-millet inşası projesi, tarihsel açıdan ilk, toplumsal gerçeklik açısından ise son derece riskli ve zayıf temellere oturuyor. Bu projede, milliyet, etnisite ve din, “bölüştürücü” değil “birleştirici” bir dolgu malzemesi olarak kullanılmak isteniyor. Oysa hem Osmanlı sonrası tecrübeler hem de dünya tarihi, böyle yapay sentezlerin kalıcı toplumsal kimlik üretmekte çok düşük başarı şansına sahip olduğunu gösteriyor.
1. Türk-Kürt-Arap Kimliğinin Tarihsel ve Sosyolojik Temelsizliği
- Tarihte Ortak Bir “Millet” Yok:
Ne Osmanlı döneminde ne de Cumhuriyet döneminde “Türk-Kürt-Arap” karışımı bir üst kimlik pratikte yaşam buldu. Osmanlı’da her etnik ve dini grup kendi topluluğuyla yaşadı, “millet” kavramı da esasen “dini cemaat” anlamındaydı. - Cumhuriyet’in Tekilliği:
Cumhuriyet’in temelinde, “Türklük” etrafında bir ulus-devlet inşası var. Bu modelin sorgulanmaya başlandığı son yıllarda ise yeni sentezler daha çok siyasi ve taktiksel arayışların ürünü oldu. - Kürt ve Arap Topluluklarının Farklılıkları:
Kürtler ve Araplar, coğrafi olarak yakın, kültürel olarak iç içe görünse de, tarih boyunca bağımsız veya özerk topluluklar, farklı kabile yapıları ve kendi kimlik kodlarıyla var oldular. - Etnik Hafıza ve Direnç:
20. yüzyıl boyunca hem Kürt hem Arap toplulukları, ya devlet baskısıyla ya da asimilasyon korkusuyla, kendi kimliklerini korumak için direndi. Her yeni “üst kimlik” dayatması, eski kimliklerin daha da güçlenmesine neden oldu.
2. “İslam Kardeşliği” Üst Kimliği: Yeterli mi, Sürdürülebilir mi?
- Osmanlı Deneyimi:
Osmanlı son yüzyılında “İslam kardeşliği” söylemini denedi; ancak bu kimlik ne Balkanlar’da ne de Arap topraklarında birleştirici rol üstlenebildi. Hatta Arap isyanları ve Kürt ayaklanmaları, ümmetçi söylemin sınırlı etkisini ortaya koydu. - Modern Örnekler:
Pakistan, “Müslüman kimliği”yle bir devlet kurdu, ancak etnik kimlikler (Pencabi, Peştun, Sindhi, Beluci) her zaman daha güçlü kaldı. - İran:
İran, “Şii-İslam Cumhuriyeti” şemsiyesi altında çok sayıda etnik grup barındırıyor, fakat Pers kimliği ve mezhebi baskın kimlik olarak öne çıkıyor. Etnik kimlikler silinmedi, bastırıldı veya kenarda tutuldu. - Irak ve Suriye:
Irak’ta Arap-Şii, Arap-Sünni, Kürt, Türkmen kimlikleri; Suriye’de ise Arap, Kürt, Dürzi, Alevi, Hristiyan kimlikleri arasında din birleştirici olmaktan çok ayrıştırıcı bir unsur oldu. - Dinin Siyasi Dolgu Malzemesi Olarak Kullanımı:
Din, geçici bir üst kimlik olarak kısa vadede birleştirici olabilir, fakat toplumsal kriz anlarında “en zayıf halka”ya dönüşür ve etnik/dini çatışmalar kolayca tetiklenir.
3. Türk Toplumunun Bu Kimliği Kabullenme Olasılığı
- Milliyetçilik Engeli:
Türk milliyetçiliği, toplumun çok geniş bir kesiminde halen baskın ideoloji ve “ulus” algısının merkezinde. Bu toplumsal kabule alternatif bir kimlik sunmak, büyük bir psikolojik ve kültürel kopuş gerektirir. - Korku ve Kimlik Krizi:
Türk toplum hafızasında, “azınlıkların güçlenmesi” veya “devletin elden gitmesi” korkusu çok derin. Yeni kimlik arayışları “bölünme” veya “teslimiyet” olarak algılanır. - Siyasal Manipülasyon Algısı:
Seçmenlerin büyük bir kısmı, bu tür projeleri “iktidarın koltukta kalma oyunu” olarak görür; gerçek bir toplumsal sahiplenme yerine tepkisel ve savunmacı refleksler öne çıkar. - DEM ve Kürt Tabanı:
DEM Partisi ve genç nesil Kürt toplumu açısından ise, bu tür projelerin “hakiki özgürleşme” getirmeyeceği; kısa vadeli siyasi pazarlıkların ötesine geçemeyeceği düşüncesi hâkim.
4. İktidarın Gerçek Amacı ve Hayali Ne?
- Yeni Siyasal Koalisyon:
Mart 2024 yenilgisi sonrasında, iktidar klasik milliyetçi-ulusalcı taban yerine, “dindar ve muhafazakâr” Kürt ve Arap seçmenleri de kapsayan yeni bir koalisyon kurmak istiyor. - Rejim Güvencesi ve Güç Konsolidasyonu:
Toplumun parçalı yapısı üzerinde yeni bir üst kimlik inşa etmek, uzun vadede iktidarın kendi rejimini tahkim etme ve muhalefeti parçalama planıdır. - Dış Politikada Esneklik:
Suriye ve Irak’la yakınlaşma, ABD ve İsrail’in bölge düzeni tasarımlarına “uyum” amacıyla bu kimliğin öne çıkarılması söz konusu. - Asıl Hedef:
Anayasa değişikliği ve “yeni Türkiye” vizyonu adı altında, çok etnisiteli, çok dinli bir üst kimlik yaratarak, toplumsal muhalefeti dağıtmak ve iktidarı kalıcılaştırmak.
5. Dünyadan Sonuçlar: Neden Başarı Şansı Çok Az?
- Başarılı Olmuş Bir “Etnik-Dinci Sentez” Yok:
Dünyada etnik/dini çeşitliliğin “din” ile eritilerek kalıcı üst kimliğe dönüştüğü tek bir model bile yok. ABD, Kanada, Avustralya örneklerinde başarı; gönüllülük, vatandaşlık, refah ve bireysel haklar üzerine kuruldu. Din veya etnisite asla ana çimento olmadı. - Yapay Kimlikler Çoğu Zaman Çöküyor:
Yugoslavya, Sovyetler, Pakistan ve Osmanlı örnekleri, etnik/dini mühendisliğin sonuçsuz kaldığını, krizlerde eski kimliklerin hızla geri döndüğünü gösteriyor. - Günümüz Küresel Konjonktürü:
Dünya, bugün yeni bir kimlik mühendisliğine değil; kimliklerin yeniden keşfine ve “kapsayıcı vatandaşlık” arayışına doğru gidiyor.
Sonuç:
Türkiye’de “Türk-Kürt-Arap İslam kardeşliği” söylemiyle oluşturulmak istenen yeni millet projesi, tarihsel ve sosyolojik olarak karşılığı olmayan, toplumsal meşruiyeti düşük bir girişimdir. Din, tek başına sürdürülebilir bir üst kimlik olamaz; etnik ve tarihsel kimliklerin üzerini örtemez. Hem Türk milliyetçiliği hem de Kürt ve Arap kimlikleri, böyle bir senteze karşı güçlü bir direnç üretir. İktidarın gerçek amacı, toplumu yeniden dizayn etmek ve kendi siyasi geleceğini güvenceye almak olsa da, bu projenin toplumsal kabul ve kalıcılık şansı son derece zayıftır.
Bölüm 5: Türkiye, “Sünni İran” mı Olmayı Hedefliyor? – Yeni Üst Kimlik Denemesinde Mezhep ve Etnisite Tartışması
Pers-Şii Merkezli İran’dan, Türk-Sünni Merkezli Türkiye’ye: Bölgesel Güç Modelinde Kimlik Mühendisliği
Giriş:
Türkiye’de “yeni millet” projesinin arka planında, yalnızca etnik bir sentez değil, mezhep eksenli yeni bir toplumsal düzen arayışı da dikkat çekiyor. İran’ın, Pers etnisitesi ve Şii mezhebi merkezli devlet modeli, Orta Doğu’da hem yönetilebilirlik hem de ulusal bütünlük açısından uzun süredir dikkatle izlenen bir formül. Acaba, Türkiye’de iktidarın aradığı şey; Türk çoğunluğun (%75-80) baskın olduğu, Sünniliğin ise yeni “üst kimlik” olarak her şeyi kapsayacağı bir “Sünni İran” modeli mi?
1. İran Modeli: Etnisite ve Mezhebin Devletle Bütünleşmesi
- Baskın Etnik Grup:
İran’da Persler nüfusun %40-50’sini oluşturuyor ve devletin tüm ideolojisi, dili ve kültürü bu etnik kimliğin üzerine inşa edilmiş durumda. - Baskın Din/Mezhep:
Resmî mezhep olarak Şiilik, İran İslam Cumhuriyeti’nin temelini oluşturuyor; diğer etnik ve mezhebi gruplar ya asimile edilmeye ya da bastırılmaya çalışılıyor. - Sonuç:
Etnik ve mezhebi farklılıklar bastırıldığında bile, devlet aygıtı bir kimlik çatısı sunabiliyor; ancak bu modelin iç barışı sürekli “güvenlikçi” politikalarla koruması gerekiyor.
2. Türkiye’de “Sünni İran” Denemesi: Mümkün mü?
- Nüfus Farkı ve Sosyolojik Temel:
Türkiye’de Türk etnik kimliği, %75-80 oranında baskın; Kürtler ve Araplar ise toplamda %15-18’i geçmiyor. Bu, İran’dan çok daha homojen bir ulus yapısı sunuyor. - Sünnilik, Yeni “Yapıştırıcı” mı?
Yeni projede Sünni İslam, “Türk-Kürt-Arap” fark etmeksizin bir üst kimlik olarak öneriliyor. Ama Türkiye toplumunda Sünnilik, hâlâ geleneksel kimlikte birleştirici olsa da, laiklik ve sekülerlik de güçlü. - Farklılıklar ve Zorluklar:
- Türkiye’de laiklik ve modernite, toplumun yarısında hâlâ güçlü bir değer.
- İran’da Şiilik bir devlet felsefesi; Türkiye’de Sünnilik ise hâlâ toplumun kültürel zemininde, devlette ise “resmî ideoloji” olmamış durumda.
- Türkiye, bir “devrim”le İslami kimliğe geçmedi; devletin kuruluşunda laiklik esas alındı.
3. “Sünni İran” Modelinin Başarı Şansı ve Sınırları
- Mezhepçi Bir Üst Kimlik Türkiye’de Sürdürülebilir mi?
Laik-Kemalist miras, büyük şehirler ve eğitimli kesim, mezhebi temelli bir ulusal kimliği kolay kolay kabullenmez. - Toplumsal Direnç:
İran’daki Şii kimlik, asırlardır devletle iç içe. Türkiye’de ise Sünnilik tarihsel olarak Osmanlı’da “devletin dini” olsa da, Cumhuriyet sonrasında seküler-ulusalcı kimlik öne çıktı. - Kürt/Alevi/Din Dışı Gruplar:
Sünni bir üst kimlik, Kürtlerin önemli bir bölümünü (özellikle Alevileri) ve seküler Türkleri dışlar; yeni bir iç gerilim doğurur. - Küresel Konjonktür:
İran, Şii eksenli modelini baskı ve izolasyonla sürdürebildi. Türkiye ise NATO üyesi, Batı ile ilişkileri önemsiyor ve toplumsal yapısı daha açık.
4. İktidarın Hayali ve Gerçeklik
- Hayal Edilen:
Tüm Sünni toplulukları (Türk, Kürt, Arap) birleştiren, bölgesel liderliği Sünni eksende inşa eden bir “yeni millet” ve Orta Doğu’da “bölgesel İran” etkisi yaratmak. - Gerçeklik:
Sünni kimliğin devletin “resmî üst kimliği” haline getirilmesi, kısa vadede siyasi avantaj (özellikle dindar Kürt ve Arap tabanda) sağlayabilir, ancak uzun vadede laik/seçkinci ve etnik çeşitlilik nedeniyle kalıcı ve kapsayıcı olamaz.
Sonuç:
Türkiye’de, “Sünni İran” benzeri bir model denemesi mümkün görünse de, tarihsel, toplumsal ve siyasal farklar nedeniyle bu modelin sürdürülebilirliği son derece şüphelidir.
Türkiye toplumu İran’dan çok daha homojen ve Sünni olsa bile, sekülerlik, milliyetçilik ve çok kültürlü miras, “mezhepçi üst kimlik”in ülke genelinde kalıcı olarak benimsenmesini neredeyse imkânsız kılar.
İktidar için cazip bir “yeni koalisyon” vaadi olarak ortaya atılsa da, Türkiye’nin toplumsal dokusu ve siyasi tarihi, böylesi bir modelin kısa sürede sınırlarına ulaşmasını ve muhtemel tepkilerle karşılaşmasını kaçınılmaz kılar.
Bu analiz, iktidarın aslında “din bazlı yeni toplumsal sözleşme” hayalinin, bir tür “Türk-Sünni İranı” oluşturmak anlamına da gelebileceğini; ancak Türkiye’deki sosyal dinamiklerin, İran’daki kadar merkezi ve baskıcı bir kimlik mühendisliğine izin vermeyeceğini göstermektedir.
Bölüm 6: Görmüyorlar mı? – Türkiye’yi Yönetenlerin “Yeni Millet” Projesindeki Israrı ve Gerçek Strateji
“Akıl Mı, Zorunluluk Mu?” – Danışmanlar, MHP, ve Güç Mücadelesi Arasında Gerçek Niyet
Giriş:
Türkiye’yi yönetenler, “yeni millet” projesinin toplumsal olarak tutmayacağını, tarihsel ve sosyolojik temellerinin zayıf olduğunu ve hatta yeni kutuplaşma ve krizler yaratacağını gerçekten görmüyor mu?
Bu kadar danışman, uzman, istihbaratçı ve sosyal bilimci arasında neden hâlâ bu projede ısrar ediliyor?
MHP gibi geleneksel milliyetçi bir partinin bile bu süreçte gönüllü ya da “sessiz ortak” gibi davranmasının arkasında ne var?
Asıl amaç, gerçekten bir “toplumsal barış” ve yeni kimlik inşası mı, yoksa başka bir şey mi?
1. Gerçeklikten Kopukluk: Kasıtlı Körlük mü, Zorunlu Seçim mi?
- “Her şeyi gören” akıl yok:
Türkiye’de yönetim kadroları çok katmanlı; gerçek toplumsal riskleri bilen uzmanlar azınlıkta kalıyor ya da politik olarak kenara çekiliyor. Saray ve çevresindeki danışmanlar “siyasi pragmatizm” ile “toplum mühendisliği” arasında sıkışmış durumda. - Rasyonel Değil, Zorunlu:
Projenin eksikleri biliniyor, ama siyasal seçenekler daraldıkça “en az riskli” görülen bu yol zorunlu olarak seçiliyor.
2. Neden Bu Kadar Israr? – Gerçek Motivasyonlar
- Kriz Yönetimi ve Koltuk Garantisi:
Mevcut siyasi kriz (ekonomik çöküş, yerel seçim yenilgisi, meşruiyet kaybı) karşısında, geleneksel ittifaklar yıprandı; yeni bir “toplumsal yapıştırıcı” arayışı öne çıktı. - Muhalefeti Dağıtma ve Alternatifsizleştirme:
CHP ve DEM’i bölmek, muhalif bloğu işlevsizleştirmek için “yeni millet” projesi stratejik bir manevra olarak sahneye sürüldü. - Uluslararası Onay ve ABD/İsrail Desteği:
Proje, Batı başkentlerinde “yeni Orta Doğu düzeni” için cazip ve desteklenebilir bir araç gibi görülüyor. - MHP’nin Rolü:
MHP, milliyetçi taban kaybını önlemek, iktidarda pay sahibi olmaya devam etmek ve “güvenlik devleti” çizgisini korumak adına projeye itiraz etmiyor veya “kontrollü denge” mekanizması kuruyor.
3. Peki, Gerçekten Bir Strateji Var mı?
- Stratejik Derinlik Eksik:
Geniş toplum mühendisliği projeleri genellikle dar bir siyasi “kadro aklı” ile hazırlanıyor, toplumsal ve tarihsel dinamikler yeterince hesaba katılmıyor. - Kısa Vadeli ve Konjonktürel:
Temel amaç, 2028’e kadar iktidarın devamı ve anayasada arzu edilen değişikliklerin gerçekleştirilmesi. Orta-uzun vadede “toplumsal dönüşüm” çok belirsiz. - Çatışmayı Yöneten ve Sönümleyen Devlet:
Asıl hedef, “krizleri yönetmek”, toplumsal gerilimi sürekli kontrollü düzeyde tutmak ve her ihtimale karşı yeni bir güç dengesi yaratmak.
Tablo: “Yeni Millet” Projesinde Gerçekçi Riskler ve İktidarın Niyeti
| Soru / Risk | Yönetenlerin Pozisyonu / Hedefi | Gerçek Strateji veya Zafiyet |
| Toplumsal kabul mümkün mü? | Kısa vadeli kazanım, uzun vadede belirsiz | Toplum mühendisliği, meşruiyet sorunu |
| Gerilim ve yeni kriz ihtimali? | “Yönetilebilir risk” olarak görüyorlar | Kriz çıkar/kontrol döngüsü, kutuplaşma |
| Danışmanların etkisi var mı? | Siyasete endeksli, alternatifler susturuluyor | Bilimsel/bağımsız analiz az |
| MHP neden sessiz? | Koalisyonda kalmak, “dengeci” rolü sürdürmek | Tabanını koruyamama riski, mecburiyet |
| ABD/İsrail onayı neden önemli? | Dış destek, meşruiyet arayışı | Dışa bağımlı kırılgan strateji |
| Gerçek uzun vadeli strateji var mı? | 2028 ve sonrası için konjonktürel planlar | Yapısal/toplumsal uzlaşma eksik |
4. Sonuç:
Türkiye’yi yönetenler projenin zayıflığını ve risklerini görmezden gelmiyor; fakat siyasi mecburiyet, konjonktürel hesaplar ve güç kaygısı, rasyonel strateji ve uzun vadeli toplumsal barıştan daha ağır basıyor.
Danışmanlar ve uzmanlar sistemin dışında kalıyor, karar vericiler ise “krizi sürekli yönetme” becerisini asıl strateji haline getiriyor.
Gerçek niyet, ülkeyi dönüştürmekten çok, mevcut iktidar ilişkilerini ve koltuk paylaşımını yeni bir toplumsal hikâye ile güvenceye almak.
Ancak, bunun hem toplumsal hem de tarihsel açıdan ağır ve uzun vadeli faturalar üreteceği de açık.
Bölüm 7: ABD ve İsrail’in Büyük Onayı – “Yeni Türkiye” Projesine Küresel Bakış
Kimlik Mühendisliğinin Jeopolitik Akıl Defteri: Washington, Tel Aviv ve Diğerlerinin Hesapları
Giriş:
Türkiye’nin “Türk-Kürt-Arap İslam kardeşliği” ekseninde yeni bir üst kimlik ve siyasi ittifak projesine ABD ve İsrail’in güçlü onay vermesi rastlantı değil, bilinçli bir stratejinin ürünü.
Peki, bu iki aktörün asıl hedefi ne?
AB, Çin, Rusya, İran ve Arap dünyası bu projeye nasıl bakıyor?
Yunanistan gibi yakın komşuların tepkisi ne olur?
Aşağıda ana motivasyonları, fayda/risk analizini ve aktörlerin detaylı pozisyonlarını bulacaksın.
1. ABD ve İsrail’in Projeye Desteğinin Temel Nedenleri
- Türkiye’yi Yönetilebilir Hale Getirmek:
Türkiye’de etnik ve mezhebi dengelerin yeniden tasarlandığı bir ortamda, güçlü ve öngörülemez bir Türk milliyetçiliği yerine, parçalı ve “kontrol edilebilir” bir siyasal yapı, Washington ve Tel Aviv’in lehine. - PKK/PYD Dosyasını Kapatmak:
Suriye ve Irak’taki Kürt dosyasının Türkiye eliyle “yumuşatılması”, PKK-PYD meselesinin kontrollü şekilde yönetilmesi, İsrail ve ABD için Orta Doğu’daki Kürt kartının yeniden tanımlanmasını sağlar. - Bölgesel Dizayn ve İsrail Güvenliği:
Türk, Kürt ve Arap Sünnilerden oluşan, mezhebi eksende rekabet etmeyen, Arap dünyasından “koparılmış” bir Türkiye; İsrail’in bölgesel yalnızlığını azaltır, İran’a karşı yeni denge üretir. - Enerji ve Güvenlik Koridorları:
Türkiye’de iç istikrarı ve Batı’ya bağımlı bir siyasi-askeri yapı, Doğu Akdeniz ve Irak-Suriye enerji koridorlarında ABD-İsrail çıkarlarını güvenceye alır. - NATO-İslam Denge Noktası:
Türkiye’nin Batı’dan kopmadan, kendi içinde “İslami” ama Batı ile uyumlu bir üst kimlik üretmesi, Batı için mükemmel bir “tampon ülke” işlevi görür. - Uzun Vadeli Rejim Dönüşümü:
Milliyetçi ve Kemalist reflekslerden uzak, daha yumuşak ve pragmatik bir Türkiye, Batı’nın bölge planlarında “potansiyel risk” olmaktan çıkar.
2. İsrail ve Yahudi Lobisinin “Yeni Türkiye Projesi”ne Bakışı – Barrack’ın Uyarısından Denge Stratejisine
Tom Barrack’ın meşhur sözü (“Orta Doğu’da ya masada olursunuz ya da menüde”) sadece bir tehdit değil, aynı zamanda İsrail strateji dünyasının “denge, yönlendirme ve kontrol” arayışının özetidir.
ABD-İsrail ekseninde, Musevi lobisi ve think-tank çevreleri, Türkiye’deki “yeni kimlik” projesini bölgesel güvenlik, Kürt dosyasının kontrolü ve Sünni blok yönetimi açısından dikkatle izliyor ve çoğu zaman örtük biçimde destekliyor.
a. İsrail’in Desteğinin Temel Motivasyonları
- Bölgesel Risklerin Azaltılması:
Türkiye’nin güçlü ve tek parça bir milliyetçi devlet olmasındansa, “yönetilebilir ve koalisyonlara dayalı” bir modelin bölge için daha güvenli olduğu inancı. - Kürt Dosyasının “Batı”ya Bağlanması:
Kürtlerin, Batı ve İsrail kontrolünde, “radikal değil pragmatik” bir çizgiye çekilmesi; Türkiye ile birlikte “İslamcı-ümmetçi üst kimlik” içinde eritilmesi. - Denge Stratejisi ve Bloklaşma:
İran’a karşı Sünni bloğun kontrollü şekilde genişletilmesi, İsrail’in bölgesel yalnızlığının azaltılması ve Arap dünyası ile Türk dünyası arasındaki geleneksel gerilimin yönetilmesi. - Enerji, Savunma ve Teknoloji:
İsrail’in, Türkiye ile enerji koridorları, istihbarat işbirliği ve teknoloji transferinde daha istikrarlı bir muhatap arayışı.
b. Think-Tank ve Musevi Stratejistlerin Görüşleri
| Kurum/Aktör | Temel Pozisyon ve Analizler |
| Washington Institute for Near East Policy (WINEP) | Türkiye’nin iç reformlarını, Kürtlerin sisteme entegrasyonunu ve Sünni bloklaşmayı teşvik ediyor; Batı ve İsrail için “daha yönetilebilir” Türkiye vurgusu. |
| Jewish Institute for National Security of America (JINSA) | Türk-İsrail askeri işbirliğinin sürmesi için siyasi istikrarın önemi; bölgesel dengenin “Araplara karşı Türklerle” korunması gereği. |
| Brookings, RAND ve CFR | Kürt meselesinin “Türkiye-İsrail ilişkilerinde risk” olduğu; yeni kimlik projesinin “Kürt sorununun yumuşatılması” için fırsat olduğu savunuluyor. |
| Dennis Ross, Martin Indyk | “Masada olma” zorunluluğu, Türkiye’nin Batı ve İsrail çizgisine çekilmesinin bölge için tek istikrar yolu olduğu görüşü; İsrail’in bu projeyi desteklemesi gerektiği yönünde açıklamalar. |
c. Denge Stratejisinin Temel Hedefleri ve İsrail’in “Gizli Beklentisi”
- Ne Tam Dost, Ne Düşman:
Türkiye, İsrail’in gözünde ne tamamen güvenilir bir dost, ne de doğrudan düşmandır. “Yönetilebilir kaos” ve “bölgesel denge” esastır. - Kürtler İçin Batı Kontrollü Çözüm:
Bağımsız Kürt devleti yerine, Kürtlerin Türkiye ile Sünni blokta asimile edilmesi veya “otonom ama denetimli” bir konuma getirilmesi, İsrail için en ideal senaryo. - ABD-İsrail Ekseninde “Türk Kimlik Deneyi”:
Proje başarılı olursa, Türkiye hem Batı’ya, hem de İsrail’e muhtaç ve bağımlı hale gelir; başarısız olursa da, bölgesel rakiplerin (İran, Rusya, Araplar) karşısında yıpranmış olur.
Netice
İsrail ve Yahudi lobisi, Türkiye’deki “yeni kimlik” deneyini, kendi güvenliği ve Orta Doğu’da denge arayışı açısından pragmatik bir araç olarak görüyor.
Bu bakış açısı, Barrack’ın ünlü sözüyle özetleniyor:
Türkiye ya masada Batı ve İsrail’le birlikte “oyun kurucu” olacak, ya da kimlik krizleriyle “menüde” yer alacak.
Desteğin sınırı ise; Türkiye’nin Batı’dan kopup kontrolsüz bir bölgesel güç haline gelmesini önlemek ve Kürt dosyasını sonsuza dek Batı ekseninde tutmak.
3. Diğer Aktörlerin Bakışı ve Hesapları
| Aktör / Ülke | Tutumu / Pozisyonu | Nedenleri ve Olası Tepkiler |
| AB | Temkinli destek / pasif izleyici | İstikrar ve göç kontrolü ister; insan hakları ve demokrasi kaygısı baskın |
| Çin | Tarafsız/Pragmatik | Ekonomik işbirliği ve “Çin’in sessizliği”; bölgesel istikrarsızlıktan kaçınır |
| Rusya | Kuşkucu/Gizli Rahatsız | Türkiye’nin Batı eksenli ve Sünni bloklaşmasına karşı; Kürt kartı ve Suriye hassas |
| İran | Net karşı, tedirgin | Sünni blok, anti-İran potansiyeli; sınırda Türk-Kürt-Arap İslam sentezi tehdit |
| Arap Dünyası | Kararsız/Endişeli | Mısır, BAE, Suudi: Türkiye’nin Arap kimliğini “fethetmesi” istemez, tedirgin |
| Yunanistan | Alaycı/Alarmist | “Türkler yine kendini yok edecek” yaklaşımı; Batı’ya “bakın, Türkiye dengesiz” uyarısı |
Ayrıntılı Bakış:
- AB:
Türkiye’deki kimlik mühendisliği, kısa vadede istikrarı getirirse göç ve radikalizm kaygılarını azaltabilir. Ancak insan hakları ve demokratikleşme “göstermelik” kalırsa, AB uzun vadede mesafeli kalır. - Çin:
Türkiye’yi “sessiz ortak” olarak görmekten memnun; kimlik ve iç siyasetle ilgilenmez. İstikrarsızlık, kuşak-yol projelerini tehlikeye atarsa dikkatini çeker. - Rusya:
Suriye, Kafkaslar ve Orta Asya’da Türk-Sünni eksenli bloktan rahatsız. Türkiye’nin Batı ile yeniden yakınlaşması, Rusya’nın jeopolitik çıkarlarına tehdit. - İran:
Pan-Sünni ve Türk-Arap-Kürt sentezi, Şii İran için “varoluşsal tehdit.” Irak, Suriye ve Lübnan’daki etkinliği doğrudan hedef olur. - Arap Dünyası:
Mısır, Suudi, BAE, Ürdün gibi ülkeler, “yeni Osmanlıcılık” ve Türk liderliğinden ciddi şekilde tedirgin. Ancak, “Türkiye bataklığa saplanırsa” izler, bazen gizli memnuniyet de duyar. - Yunanistan:
“Türkler, bu kadar büyük kimlik mühendisliğiyle kendini yıpratıyor” ve “Batı desteğiyle bile başarısız olurlar” havasında.
Atina ve Güney Kıbrıs’ta “Türkiye büyük hata yapıyor” yorumu baskındır; Batı’yı Türkiye’ye daha fazla baskı yapmaya çağırır.
Tablo: “Yeni Türkiye Projesine” Küresel ve Bölgesel Aktörlerin Yaklaşımı
| Aktör / Ülke | Yaklaşım | Beklenen Fırsat ve Riskler |
| ABD | Güçlü destek | Türkiye’yi denetlemek, Kürt dosyasını kontrol |
| İsrail | Güçlü destek | İran’a karşı blok, enerji ve güvenlik dengesi |
| AB | Temkinli | Göç ve istikrar ister, insan hakları endişesi var |
| Çin | Tarafsız | Ekonomik çıkar, istikrarı önceler |
| Rusya | Kuşkucu/Negatif | Suriye, Kürtler, Batı bloklaşması, bölge nüfuzu azalır |
| İran | Net karşı | Sünni bloklaşma, sınırda tehdit, Şii etkinliğe darbe |
| Arap Dünyası | Kararsız | Türk etkisi endişesi, ama Türkiye’nin “bataklığa saplanması” bazen hoşlarına gider |
| Yunanistan | Alaycı/Alarmist | Türkiye’nin “dengesizleşmesi” Batı için uyarı ve fırsat |
4. Arap Dünyası
“Arap dünyasından koparılmış bir Türkiye” ifadesiyle kast edilen, Türkiye’nin geleneksel Arap ulusal kimliğiyle ve Arap devletlerinin merkezi siyasi yapılarıyla tam anlamıyla bütünleşemeyeceği ve bütünleşmesinin istenmediğidir.
a. Arap Milliyetçiliğine Uzaklık
- Türkiye’de inşa edilmeye çalışılan yeni “üst kimlik” projesi, Arap milliyetçiliğini veya pan-Arap ideolojisini benimsemiyor; aksine, İslami (Sünni) kardeşlik üzerinden etnik kimlikleri eriten bir formül deniyor.
- Arap dünyasında, özellikle Mısır, Suudi Arabistan ve Körfez’de, Türkiye’nin “Arap kimliği” veya liderliğini kabul etme isteği çok zayıf; hatta kuşku ve rekabet duygusu güçlü.
b. Mezhep ve Siyasi Rekabet
- Sünni eksenli bir “yeni millet” projesi, Arap ülkelerinin geleneksel mezhebi yapılarından ve devlet reflekslerinden ayrı bir alan oluşturuyor.
- Türkiye’nin bu projeyle, Arap devletlerinin iç siyasetinde doğrudan rol oynaması zorlaşıyor; çünkü kendi ayrı “Türk-Kürt-Arap Sünni karışımı” kimliğiyle Arap blokuna tam entegre olmuyor, adeta “bağımsız” ve Batı güdümünde, kontrollü bir tampon ülke gibi konumlanıyor.
c. İsrail ve Batı Perspektifi
- İsrail ve ABD için, Arap devletleriyle sürekli rekabet halinde olan veya “Arap birliğine” liderlik eden bir Türkiye, potansiyel tehdit.
Onlar için ideal olan: Türkiye’nin Arap dünyasından siyasi, ideolojik ve kurumsal olarak “ayrışmış”, kontrollü ve Batı ile uyumlu bir kimlikte kalması. - Böylece, Arap devletlerinin iç işlerine “tek başına liderlik” yapamayan, ama aynı zamanda İsrail’in yalnızlığını azaltan, bölgesel dengeleyici bir Türkiye yaratılmış olur.
d. Arap Dünyasındaki Algı
- Mısır, BAE, Suudi Arabistan gibi ülkeler, “yeni Türkiye kimliğini” bir tür “rekabet ve tehdit” olarak görüyor; bu yüzden Türkiye, Arap dünyasının siyasi-ideolojik birlik projesinden daima bir miktar “kopuk” tutuluyor.
Kısa Özet:
ABD ve İsrail’in bakışında, Türkiye’nin “Arap dünyasından koparılmış” olması, Arap ülkeleriyle tam entegrasyon değil, kendi kontrollü, Batı’ya açık, İsrail’e tehdit olmayan ayrı bir blok olarak kurgulanmasını ifade ediyor.
Türkiye’nin pan-Arap birliğinin lideri değil, Batı ve İsrail’in istediği gibi “yönetilebilir”, mezhepçi dengeleri Batı’ya ve İsrail’e yarayacak şekilde dağıtan bir oyuncu olarak kalması tercih ediliyor.
Sonuç:
ABD ve İsrail’in desteği, bu projeyi kısa vadede mümkün ve “yönetilebilir” kılsa da; Rusya, İran ve Arap dünyasının endişeleri, AB’nin mesafeli bakışı ve Yunanistan’ın “alarmist/alaycı” refleksi, Türkiye’nin attığı bu adımın hem içerde hem dışarıda yeni gerilimlere açık bir proje olduğunu gösteriyor.
Başarı, dış desteğe rağmen, iç toplumsal meşruiyete ve tarihsel gerçekliğe bağlı olacak.
Bölüm 8: Uluslararası Sonuçlar ve Yeni Senaryolar – “Yeni Millet” Projesinin Bölgesel ve Küresel Yansımaları
Haritalar, Kimlikler ve Yeni Krizler: Türkiye’nin Deneyinin Ortadoğu ve Dünya Satranç Tahtasındaki Yansımaları
Giriş:
Türkiye’nin “yeni millet” projesi yalnızca iç siyasal ve toplumsal dengeleri değil, aynı zamanda bölgesel haritaları ve uluslararası ilişkileri de doğrudan etkileyecek potansiyele sahip. Bu projenin gerçekleşmesi veya başarısız olması; Suriye ve Irak’tan Kürt hareketine, Arap dünyasından Batı, Rusya ve Çin’in stratejilerine kadar geniş bir yelpazede yeni senaryoları tetikleyebilir. Aşağıda olası gelişmeleri ve aktörlerin pozisyonlarını analiz ediyoruz.
1. Türkiye-Suriye ve Irak’ta Yeni Harita ve Nüfus Hareketleri
- Sınır Değişiklikleri ve Güvenlik Hattı:
Projenin gerçekleşmesi, özellikle Suriye ve Irak’taki sınır bölgelerinde yeni “güvenlik koridorları”, askeri tampon bölgeler ve hatta fiili nüfus değişimlerini gündeme getirebilir. - Kürt Koridoru ve Demografi:
Türkiye’nin Kürtlerle “kontrollü uzlaşma”sı, Suriye’de PYD/YPG üzerindeki baskının artmasına, Irak’ta ise Kürt Bölgesel Yönetimi ile yeni ittifak veya çatışma hatlarına yol açabilir. - Nüfus Hareketleri:
Türkiye, Suriye’den yeni mülteci akımlarına, yerel Kürt/Arap nüfusun iç göçlerine ve bölgesel demografi mühendisliğine sahne olabilir.
2. Kürt Hareketinin Bölgesel ve Küresel Rolü
- Küresel Kürt Dosyası:
Türkiye’nin projeyi ABD ve İsrail ile koordine etmesi, Kürt hareketinin “bölgesel pazarlık unsuru” olarak kullanımını artırır; ancak Kürt tabanında bağımsızlık ve kimlik talepleri daha da sertleşebilir. - Yeni Kürt İttifakları:
Projenin başarısına bağlı olarak, Türkiye’ye yakın duran “ılımlı Kürt aktörler” ile İran, Suriye, Irak ekseninde daha radikal Kürt grupları arasında ayrışma derinleşir. - Dış Kürt Diasporası:
Avrupa ve ABD’deki Kürt diasporası, projeye ya angaje olur ya da yeni bir “muhalif Kürt lobisi” oluşur.
3. Arap Dünyası ile Derin ve Kalıcı Kopuş/Gerilim Senaryoları
- Arap Ligi ve Türkiye:
Türkiye’nin bu projeyle Arap kimliğini kendi çerçevesine alması, Mısır, Suudi Arabistan, BAE ve Ürdün gibi Arap ülkeleriyle ilişkilerde kalıcı kırılmalar yaratabilir. - Bölgesel İttifaklar:
Türkiye’nin Arap dünyasında “yeni liderlik” iddiası, karşı bloklaşmalara (Arap NATO’su, yeni Körfez-İsrail yakınlaşması) yol açabilir. - Yumuşak Güç Kaybı:
Türkiye’nin dini ve kültürel etkisi, Arap toplumlarında daha fazla kuşkuyla karşılanır, Türk dizileri ve markalarının bile Arap dünyasında eski cazibesini kaybetmesi mümkündür.
4. Proje Başarısız Olursa: Batı, Rusya ve Çin’in Yedek Senaryoları
- Batı (ABD/AB):
Proje çökerse, Batı kısa vadede “Türkiye’siz” yeni bölgesel güvenlik ve göç stratejileri geliştirir. Suriye ve Irak’ta Kürtlerle doğrudan ilişki, Kıbrıs ve Yunanistan üzerinden yeni baskı hatları gündeme gelir. - Rusya:
Türkiye’nin istikrarsızlığı Rusya için “fırsat” olur; Suriye ve Karadeniz’de etkinliğini artırır, Batı’nın Türkiye üzerindeki etkisini dengelemek için bölgedeki Kürt ve Alevi unsurlara daha fazla destek verir. - Çin:
Çin, ekonomik ve diplomatik olarak Türkiye’yi “sessizce izler”; istikrarsızlık halinde bölgedeki altyapı ve ticaret projelerini askıya alır, Batı ile yeni pazarlık kapıları aralar.
5. Olası İç Çatışma ve Devlet İçi Bölünme Riskleri
- Toplumsal Kutuplaşma:
Kimlik mühendisliğinin başarısız olması, etnik, dini ve siyasi kutuplaşmayı derinleştirir; büyük şehirlerde ve doğu-güneydoğuda lokal çatışma riski artar. - Kurumsal Kriz:
Devletin güvenlik aygıtı, yargı ve ordu içinde “kimlik krizi” derinleşebilir; kimi kadrolar yeni kimliğe direnir, devlet içi hizipler oluşur. - Erken Seçim ve Rejim Krizi:
Toplumsal gerilimler, yeni anayasa ya da rejim tartışmalarını tetikleyebilir; iktidarın “yönetememe” durumu ve erken seçim riski artar.
Tablo: “Yeni Millet” Projesinin Uluslararası ve Bölgesel Yansımaları
| Senaryo / Aktör | Beklenen Sonuçlar ve Dinamikler |
| Türkiye-Suriye/Irak Haritası | Yeni sınırlar, tampon bölgeler, nüfus mühendisliği, Kürt/Araba baskısı veya entegrasyonu |
| Kürt Hareketi | İç ayrışma, Batı ile yeni ilişkiler, radikalleşme veya kontrollü işbirliği |
| Arap Dünyası | İttifak kopuşu, yeni bloklaşmalar, Arap dünyasında Türkiye karşıtı söylem |
| Batı | Kürtlerle yeni doğrudan ilişki, Türkiye’ye karşı “plan B”, göç ve güvenlik senaryoları |
| Rusya | Suriye/Karadeniz’de avantaj, Kürt/alevi unsurlara destek, Batı-Türkiye çatlağını kullanma |
| Çin | Ekonomik/diplomatik bekle-gör politikası, altyapı projeleri riske girer |
| İç Çatışma/Bölünme Riski | Toplumsal ve kurumsal kutuplaşma, erken seçim/rejim krizi, devlet içinde hizipleşme |
Sonuç:
Türkiye’nin “yeni millet” projesi, başarıya ulaşsa bile bölgede yeni fay hatları ve bloklaşmalar yaratacak; başarısız olursa ise, hem içeride hem de dışarıda Türkiye’yi derin krizlere ve güç kaybına sürükleyecek bir dizi olumsuz senaryonun önünü açacaktır.
Küresel aktörlerin hepsi, bu yeni deneyi dikkatle izlerken, kendi yedek planlarını masada tutmaya devam ediyor.
Bölüm 9: Ekonomik Boyut – Yeni Kimlik Projesinin Türkiye Ekonomisine ve Yatırım İklimine Etkileri
Kriz, Belirsizlik ve Güven Sarmalı: Kimlik Mühendisliğinin Gündelik Hayat ve Piyasa Dinamiklerine Yansımaları
Giriş:
Türkiye’nin “yeni millet” kimlik projesi sadece siyasi ve toplumsal hayatı değil, ekonomik dengeleri ve ülkenin uluslararası finansal itibarını da doğrudan etkileme potansiyeline sahip.
Kimlik mühendisliğine dayalı toplumsal dönüşüm arayışları, iç ve dış yatırımcı güvenini, bölgesel kalkınma fırsatlarını ve gündelik yaşamı nasıl şekillendirecek?
1. Ekonomik Kriz, İşsizlik, Enflasyon ve Gündelik Hayat
- Güven Krizi:
Siyasi belirsizlik ve toplumsal kutuplaşma, tüketici ve yatırımcı güvenini daha da zayıflatır. Bu durum, harcama eğilimini düşürür, iç piyasada durgunluk riski artırır. - Yatırım Azalması:
Uzun vadeli kimlik mühendisliği projeleri, öngörülebilirlik ve istikrar talep eden yatırımcılar için ciddi risk işareti olarak görülür. - Bölgesel Eşitsizliklerin Derinleşmesi:
Kimlik odaklı uygulamalar, özellikle Doğu ve Güneydoğu’da yatırımların önünü kapatabilir, yeni göç dalgalarını ve bölgesel gelir uçurumlarını büyütebilir. - İşsizlik ve Enflasyon:
Siyasi krizlerle beraber gelen ekonomik daralma, işsizliği tırmandırır; siyasi risk primi arttıkça TL’nin değeri ve alım gücü daha da düşer.
2. Yatırımcı, İş Dünyası ve Uluslararası Finans Çevrelerinin Bakışı
- Risk Primi Artışı:
Fitch, S&P, Moody’s gibi kredi derecelendirme kuruluşları, siyasi/etnik riskte artış gördüklerinde ülkenin kredi notunu düşürür. Bu, dış borçlanma maliyetlerini yükseltir. - Sıcak Para ve Doğrudan Yatırımda Azalma:
Siyasi projelerin “belirsizliği” ve “potansiyel iç çatışma” riski, yabancı doğrudan yatırımların (FDI) hızla azalmasına neden olur. - Sermaye Kaçışı:
İç ve dış yatırımcılar, dövizde kalmaya ya da yurtdışına çıkmaya yönelir. Borsada dalgalanma ve banka sisteminde güven kaybı artar. - Rekabetçilik ve İnovasyonun Yavaşlaması:
Ekonomik aktörler, kriz ve belirsizlik ortamında yeni yatırım ve inovasyondan kaçınır; sanayi, teknoloji ve hizmet sektörlerinde atalet başlar. - Türkiye’nin “Yatırım Hikâyesi” Zedelenir:
Batı, Körfez ve Asya sermayesi açısından “istikrarsız, öngörülemez, iç çatışma riski taşıyan ülke” imajı yerleşir.
3. Kimlik İnşasının Ulusal Gelir, Bölgesel Kalkınma ve Göç Üzerindeki Olası Sonuçları
- Ulusal Gelirde Durgunluk ve Düşüş:
Artan risk, düşük büyüme ve sermaye çıkışı ulusal geliri baskılar; kişi başı gelir uzun vadede azalabilir. - Bölgesel Kalkınmada Adaletsizlik:
Kimlik politikası odaklı yatırım ve kadro politikaları, “kayırmacılık” ve bölgesel eşitsizliği derinleştirir. - Beyin Göçü ve İç Göç:
Nitelikli iş gücü, gençler ve eğitimli kesim “gelecek göremediği” için yurtdışına gitmek ister. Doğu-Güneydoğu’dan Batı’ya iç göç hızlanır. - Sosyal Yardım ve Refah Sisteminde Baskı:
Kimlik odaklı toplumsal mühendislik ve göç dalgaları sosyal yardımlara talebi artırır, bütçe açığını büyütür.
Tablo: Yeni Kimlik Projesinin Ekonomiye Olası Etkileri
| Alan | Beklenen Etki ve Riskler |
| Tüketici Güveni | Belirsizlik ve kutuplaşma nedeniyle azalır |
| Yabancı Yatırım | Siyasi risk nedeniyle ciddi şekilde düşer |
| Kredi Notu | Kredi derecelendirme kuruluşlarından olumsuz revizyon |
| İşsizlik | Kriz ve yatırım azalmasıyla yükselir |
| Enflasyon | TL değer kaybı ve dış sermaye çıkışı nedeniyle artar |
| Bölgesel Kalkınma | Eşitsizlik büyür, Doğu-Güneydoğu yatırımları azalır |
| Göç | Beyin göçü ve iç göçte artış; sosyal gerilimler büyür |
| Sosyal Yardım Sistemi | Talep artar, bütçe yükü yükselir |
Sonuç:
Türkiye’de yeni kimlik projesi, iç ve dış yatırımcı gözünde “belirsizlik ve risk” algısını artırır; ekonomik büyümeyi, bölgesel kalkınmayı ve toplumsal refahı olumsuz etkiler.
Ekonomik krizle birleşen kimlik mühendisliği, toplumsal huzursuzluk ve yoksulluk riskini kalıcı hale getirebilir.
En nihayetinde, ekonomi-politiğin gerçekleri, siyasi projelerin kaderini en çok belirleyen unsur olmaya devam edecektir.
Bölüm 10: Gelecek Senaryoları ve Alternatifler – Türkiye Hangi Yolda Yürür?
Çıkmazdan Reformlara: Kimlik Projesinin Akıbeti, Kriz ve “Gerçek Alternatif” Olasılıkları
Giriş:
Türkiye’nin “yeni millet” kimlik projesi başarıya ulaşmaz veya yolda terk edilirse ne olur?
Daha kapsayıcı ve demokratik bir üst kimlik/AB tarzı vatandaşlık projesi Türkiye için gerçekçi mi?
Projenin patlaması, ülkeyi erken seçime, rejim krizine ya da sokak muhalefetine sürükleyebilir mi?
İktidar değişimi halinde CHP, DEM ve diğer muhalefetin yol haritası ne olur?
Olası gelecek senaryolarını aşağıda analiz ediyoruz.
1. Türkiye Bu Yoldan Vazgeçerse: Ne Olur?
- Kısa Vadeli Siyasi Geri Çekilme:
Proje “sessizce” rafa kalkarsa, mevcut ittifak yapısı dağılabilir; AK Parti-MHP-DEM ilişkileri ciddi şekilde zedelenir.
Toplumda, “devlet yine milliyetçi/merkezi çizgiye döndü” algısı güçlenir. - Toplumsal Beklentiler ve Kırgınlık:
Özellikle Kürt ve dindar tabanda “yeni çözüm umudu” yerini hayal kırıklığına bırakır; siyasi kutuplaşma, kısa vadede daha da artar. - Güven Bunalımı:
Siyasi manevra ve sürekli kimlik arayışı, devlete ve siyaset kurumlarına güveni daha da zedeler.
2. Daha Kapsayıcı Vatandaşlık/AB Tarzı Üst Kimlik Mümkün mü?
- Kapsayıcı Kimlik Reformları:
AB’ye uyum perspektifinde, “vatandaşlık temelinde eşitlik”, laiklik ve çoğulculuk öne çıkarılırsa, toplumsal barışta yeni bir sayfa açılabilir. - Önkoşullar:
Güçlü demokratik kurumlar, bağımsız yargı, ifade özgürlüğü ve gerçek anlamda yerel yönetim reformu olmazsa, kapsayıcı kimlik projesi yüzeyde kalır. - Toplumsal Direnç ve Adaptasyon:
Milliyetçi, muhafazakâr ve seküler tabanların “kendi hikâyesini” görebileceği esnek bir vatandaşlık anlatısı gereklidir; aksi halde her yeni girişim yeni kutuplaşma yaratır.
3. Proje Patlarsa: Erken Seçim, Rejim Krizi ve Kitlesel Muhalefet
- Sistemde Darbe Etkisi:
Proje ani şekilde çökerse, toplumsal gerilim erken seçim veya sistem krizine dönüşebilir. - Sokak ve Sivil Direniş:
Özellikle büyükşehirlerde ve Kürt yoğunluklu bölgelerde kitlesel protesto dalgaları gündeme gelebilir. - Rejim ve Hukuk Krizi:
İktidarın “krizi bastırma” refleksi, hukuk düzeninde aşırı sertleşmeye ve özgürlüklerin kısıtlanmasına yol açabilir. - Ekonomik Etki:
Krizle birleşen ekonomik daralma, ülkeyi “yönetilemez” hale getirir; dış müdahale veya uluslararası denetim talepleri artar.
4. Proje Başarısız Olursa: İç Kriz, Güç Kaybı ve Sosyolojik Sonuçlar
a. Siyasi ve Kurumsal Kriz
- Güç Kaybı ve İtibar Erozyonu:
İktidarın “tarihi reform” olarak sunduğu proje çökünce, mevcut yönetim büyük itibar ve meşruiyet kaybı yaşar; otorite boşluğu ve siyasi kutuplaşma derinleşir. - Kurumsal Güvensizlik:
Devletin kurumları – yargı, bürokrasi, güvenlik aygıtı – birbiriyle uyumsuzlaşır, hizip çatışmaları ve “devlet içi bölünme” riski artar.
b. Toplumsal Kutuplaşma ve Güvensizlik
- Aidiyet Krizi:
Kimlik mühendisliğiyle yaratılmak istenen “yeni üst kimlik” tabanda karşılık bulmazsa, Türk, Kürt ve Arap gruplar arasında kimlik kuşkusu, öfke ve dışlanmışlık duygusu yaygınlaşır. - Kutuplaşma Zirve Yapar:
Bir arada yaşama iradesi zayıflar; toplumun çeşitli kesimleri, “kimlik suçlamaları” ve karşılıklı ötekileştirme ile ayrışır. - Yeni “Güvensizlik Dalgası”:
Her grup kendi içine kapanır, siyasal güven, toplumsal dayanışma ve ortak gelecek inancı erir.
c. Kürt ve Araplara Yönelik Türklerde Tepki Gelişir mi?
- Kimlik Siyasetine Ters Tepki:
Başarısızlık, Türk tabanında “bizden istenen fedakârlıklar karşılıksız kaldı” duygusunu besler. - Milliyetçi Refleks ve Radikalleşme:
Özellikle kriz ortamında, “entegrasyon başarısızlığı” Türk milliyetçiliğinde yükseliş, aşırı sağ/ulusalcı hareketlerde patlama yaratabilir. - Kürt ve Araplara Karşı Öfke ve Suçlama:
Toplumun bir bölümü, başarısızlığın faturasını Kürtlere ve Araplara çıkarabilir; bu da linç, dışlama, politik ve sosyal ayrımcılıkla sonuçlanabilir. - Siyasallaşan Kimlik Blokları:
Kürt ve Araplar, yeni dışlanma ve öfke dalgası karşısında kendi siyasal/etnik bloklarına daha sıkı sarılır, bu da çatışma riskini yükseltir.
d. Uzun Vadeli Sosyolojik Travmalar
- Kolektif Hafızada Derinleşen Ayrım:
Birlikte yaşama umutları büyük darbe alır, kolektif hafızada “birlikte yaşayamama” miti güçlenir. - Yeni Göç ve Beyin Göçü Dalgası:
Özellikle genç ve eğitimli kesimler “aidiyet bulamama” ve geleceğe güvensizlik nedeniyle yurtdışına yönelir. - Toplumsal Anksiyete ve Şiddet Olasılığı:
Kimlik çatışmalarına dayalı siyasi kutuplaşma, yer yer fiziksel şiddete ve kitlesel huzursuzluğa dönüşebilir.
Proje başarısız olursa, Türkiye yalnızca siyasal otoritesini değil, toplumsal bütünlüğünü, birlikte yaşama umudunu ve gelecek vizyonunu da kaybetme riskiyle karşı karşıya kalır.
Kürt ve Araplara yönelik öfke dalgası, milliyetçi refleksi tetikleyerek hem devletin hem toplumun daha da kırılgan ve çatışmalı hale gelmesine yol açabilir.
5. İktidar Değişirse: Muhalefet (CHP-DEM) Ne Yapar?
- CHP Yol Haritası:
CHP, “kapsayıcı yurttaşlık”, AB reformları, adalet ve yerel demokrasi odaklı yeni bir siyasal sözleşme inşa etmeye çalışır.
Kürtlerle uzlaşma, siyasi mahkumlara af, yerel özerklik, ifade özgürlüğünde reform gibi vaatler öne çıkar. - DEM’in Pozisyonu:
DEM (HDP) ise kimlik ve özgürlükler başlığında “hakiki toplumsal barış” talebini yeniden başka şekilde masaya koyar.
Kürtler için güvence, Aleviler ve diğer azınlıklar için eşit yurttaşlık, toplumsal katılımda reform istenir. - Yeni İttifaklar ve Reform Dinamikleri:
Muhalefetin uzlaşmaya dayalı, çoğulcu bir anayasa hedefi ve Batı ile yeni diyalog kurma isteği güçlenir.
Tablo: Kimlik Projesinin Geleceği – Olası Senaryolar ve Toplumsal/Siyasi Dinamikler
| Senaryo | Beklenen Gelişmeler ve Sonuçlar |
| Proje Reddedilir/Vazgeçilir | İttifak dağılır, güven krizi, toplumsal gerilim artar |
| AB-Tarzı Kapsayıcı Kimlik Reformu | Toplumsal barışa yaklaşım, demokratikleşme ve kurumlarda dönüşüm |
| Proje Patlar – Kriz/Erken Seçim | Kitlesel protesto, siyasi baskı, rejim krizi, ekonomik daralma |
| İktidar Değişirse | Kapsayıcı yurttaşlık, Kürt ve azınlık haklarında reform, AB’ye yakınlaşma |
Sonuç:
Türkiye’nin kimlik projesi, ya derin bir krize ya da gerçek bir reform sürecine zemin hazırlayacak;
Başarı, siyasi irade ve toplumsal mutabakat kadar, ekonomik ve uluslararası ortamın desteğine de bağlı olacak.
En kritik eşik ise “yeni hikâye”yi toplumun bütün renklerinin sahiplenip sahiplenemeyeceği.
Bölüm 11: “Yeni Hikâye”yi Topluma Kabul Ettirmek – Algı Yönetimi, Direnç ve Gerçeklik
Toplumsal Rıza mı, Dayatma mı? “Yeni Millet” Anlatısının Sınırları ve Olası Ters Tepkiler
Giriş:
Türkiye’de iktidarın “yeni millet” anlatısını topluma kabul ettirme çabası, tarihte örnekleri çok sınırlı olan ve büyük toplumsal mühendislik riskleri barındıran bir süreç. Algı yönetimi, propaganda, medya stratejileri, devletin kurumları ve güvenlik aygıtı kullanılarak yeni hikâye topluma dayatılabilir mi?
Muhalefet ve toplumun en az %50’sinin bu projeye açıkça karşı olduğu bir denklemde, toplumsal mutabakat veya gönüllü kabullenme nasıl mümkün olacak?
1. Algı Yönetimi: Sınırları ve Gücü
- Medya ve İktidar Aygıtı:
İktidar, medya organları ve sosyal medya araçlarıyla yeni kimlik projesini “toplumsal barış”, “büyük uzlaşma” veya “yeni çağ” olarak sunmaya çalışır. - Kamuoyu Yoklamaları ve Kontrol:
Devlet destekli araştırmalarla projeye destek “yüksek” gösterilebilir, muhalif sesler marjinalize edilmeye çalışılır. - Eğitim, Din ve Kültür Politikaları:
Müfredat değişiklikleri, camilerde verilen hutbeler, kültür-sanat destekleriyle yeni anlatı “normalleştirilmeye” çalışılır.
2. Toplumsal Direnç ve Gerçeklik
- Muhalefet ve Alternatif Medya:
CHP, DEM ve sivil toplumun güçlü olduğu büyükşehirler ve sosyal medya alanlarında projeye yönelik eleştiri, mizah ve karşı-propaganda yaygınlaşır. - Köklü Kimliklerin Gücü:
Milliyetçilik, sekülerlik ve etnik aidiyetler, devlet eliyle üretilen yeni kimlik karşısında güçlü bir direnç odağı oluşturur. - Kutuplaşmanın Artışı:
Projeyi destekleyenler ve reddedenler arasında toplumsal fay hatları derinleşir; gündelik hayatta ayrışma, öfke ve toplumsal gerilim yükselir.
3. “Yeni Hikâye”nin Zorla Kabulü Mümkün mü?
- Devlet Gücü ve Baskı Mekanizmaları:
Kısa vadede yargı, güvenlik güçleri ve idari baskıyla muhalefet “bastırılabilir”; fakat uzun vadede toplumsal rıza olmadan “kimlik dönüşümü” sürdürülemez. - Uluslararası Baskı ve İmaj Riski:
Batı ve AB kamuoyunda, Türkiye’deki kimlik mühendisliği “antidemokratik dayatma” olarak algılanır ve ülkenin dış imajı zedelenir. - Ekonomik ve Siyasi Maliyetler:
Algı yönetimiyle geçici başarılar elde edilse bile, ekonomik krizler ve siyasi skandallar toplumsal rızayı hızla zayıflatır.
Tablo: “Yeni Hikâye”nin Kabulü İçin Kullanılan Araçlar ve Karşılaşılan Dirençler
| Araç/Strateji | Kısa Vadeli Etki | Uzun Vadeli Sınır ve Risk |
| Medya Propagandası | Algı oluşturur, manipülasyon | Karşı medya ve sosyal ağlarla karşı-propaganda, güvensizlik büyür |
| Eğitim ve Din | Nesil yetiştirmede etkili | Toplumun yarısı bu anlatıyı reddeder, aile içinde direnç başlar |
| Güvenlik ve Yargı | Muhalefeti bastırabilir | Toplumsal öfke ve mağduriyet artar, sokak hareketleri oluşur |
| Ekonomik teşvikler | Geçici rıza, sessizlik | Kriz anında geri teper, yoksulluk öfkeye dönüşür |
| Uluslararası Destek | Dış meşruiyet sağlama çabası | Batı’da meşruiyet azalır, içeride “dış mihrak” algısı güçlenir |
Toplumsal rıza, uzun vadede “algı yönetimiyle” inşa edilemez; tarihsel ve gönüllü kimlikler, devlet eliyle üretilen yeni kimliğe direnmeye devam eder.
Muhalefetin güçlü olduğu ve toplumsal meşruiyeti olmayan bir kimlik projesi, sadece kısa vadeli baskı ve propaganda ile sürdürülebilir; uzun vadede ise ya toplumsal patlamaya ya da projenin sessizce rafa kalkmasına yol açar.
Türkiye’de yeni hikâyenin gerçek başarı şansı, gönüllü katılım ve toplumsal uzlaşma olmadan neredeyse yoktur.
4. Diyanet’in Yeni Kimlik Mühendisliğindeki Rolü: Din, Propaganda ve Toplumsal Dönüşümün Sınırları
Diyanet’in Görevi ve Etkisi:
- Diyanet’in Merkezi Rolü:
Yeni millet projesinin “algı yönetimi” ve toplumsal kabule zorlanmasında Diyanet İşleri Başkanlığı, devlete bağlı en etkili araçlardan biri olacak.
Camilerde hutbeler, dini içerikli yayınlar ve eğitim programlarıyla, Sünni-İslami kardeşlik üst kimliği anlatısının her düzeye taşınması bekleniyor. - Toplumsal Etki:
- Diyanet, özellikle Anadolu’da, kırsal bölgelerde ve geleneksel dindar tabanda etkili bir “anlatı üreticisi” olarak çalışacak.
- Şehirli, seküler ve genç nüfus üzerinde etkisi sınırlı kalabilir; laik ve azınlık topluluklarda ise ters tepki üretme potansiyeli yüksek.
- DEM, Alevi ve farklı İslami cemaatlerde de “devletin dini kimlik dayatması” algısını tetikleyebilir.
- Siyasal Sonuçlar:
- Diyanet’in aktif kullanımı, projeye kısa vadede toplumsal meşruiyet sağlayabilir.
- Ancak, dinin devlet eliyle “mühendislik aracı” olarak kullanılması, laiklik ve çoğulculuk algısında kalıcı zarar bırakır; uzun vadede toplumsal kutuplaşmayı artırır.
Tablo: Diyanet’in Yeni Kimlik Projesindeki Rolü ve Sınırları
| Alan | Diyanet’in Rolü | Etkisi ve Sınırı |
| Hutbeler ve Eğitim | Yeni kimlik anlatısını yaymak | Kırsal ve dindar tabanda etkili; şehirli/genç/secular tabanda sınırlı |
| Medya ve Yayıncılık | Propaganda, dini içerikli medya | Geleneksel medya izleyicisinde güçlü, dijital ve sosyal medyada zayıf |
| Azınlık ve Muhalefet | Birleştirici üst kimlik vurgusu | Alevi ve laik kesimde direnç/tepki |
| Siyasal Meşruiyet | Projeye dini dayanak sağlama | Kısa vadede etkili, uzun vadede kutuplaşma |
Kısa Sonuç:
Diyanet, yeni kimlik projesinin algı yönetiminde ana taşıyıcı rolü üstlenecek; ancak toplumsal çeşitlilik ve sekülerleşme nedeniyle etkisi sınırlı ve kırılgan kalacaktır.
Dinin devlet mühendisliğinde kullanılması, toplumsal barıştan çok yeni dirençler ve kutuplaşmalar üretme riskini taşır.
5. Ülke Analizleri – Devlet Eliyle Kimlik Değiştirme Denemelerinde Toplumsal Kabul Dinamikleri
a. Sovyetler Birliği (Homo Sovieticus)
- Araç: Devlet propagandası, eğitim, dil birliği, baskı.
- Toplumsal Sonuç: İlk kuşaklarda korkuyla rıza; sonraki kuşaklarda “gizli kimlik” ve çöküş döneminde eski aidiyetlere hızlı dönüş.
- Ders: Devlet dayatmasıyla inşa edilen kimlik, kriz anında hızla çözülür.
b. Yugoslavya
- Araç: Tito yönetimi altında “Yugoslav” kimliği, eğitimde ve devlet söyleminde birleşik anlatı.
- Toplumsal Sonuç: Dışarıdan başarı izlenimi, ama derinde etnik kimliklerin bastırılması; siyasi kriz ve savaşla kimlikler patladı.
- Ders: Bastırılan kimlikler, uygun ortamı bulduğunda çok daha güçlü şekilde geri döner.
c. Endonezya
- Araç: “Pancasila” ideolojisiyle çok etnikli üst kimlik, eğitim ve dini/ahlaki söylem.
- Toplumsal Sonuç: Kısmi başarı; bölgesel isyanlar ve etnik çatışmalar sürekli varlığını sürdürdü.
- Ders: İdeoloji destekli üst kimlik birleştirici olabilir ama etnik/dini farklar “yüzeyde” erir, krizlerde tekrar ortaya çıkar.
d. ABD – Melting Pot
- Araç: Eğitim, popüler kültür, gönüllülük, ekonomik başarı.
- Toplumsal Sonuç: Gönüllü asimilasyon, sosyal hareketlilik, bireysel başarı motivasyonu; yine de etnik köken ve ayrımcılık kalıcı sorun olarak var.
- Ders: Zorla değil, fırsat eşitliği ve gönüllülükle üst kimlik daha kalıcı; ekonomik ve toplumsal refah belirleyici.
e. Fransa
- Araç: Cumhuriyetçi eğitim, laiklik, asimilasyoncu vatandaşlık.
- Toplumsal Sonuç: Resmi düzeyde başarı, fakat göçmen kökenli topluluklarda “farklılık” algısı, banliyö çatışmaları ve kimlik krizleri.
- Ders: Devlet baskısı kimlik dönüşümünü tam sağlamaz; toplumun kendini yeni anlatıda görmesi gerekir.
6. Toplumsal Psikoloji – Kimlik Mühendisliğinde Algı, Direnç ve Travmalar
- Aidiyet Krizi:
Devlet eliyle yeni kimlik anlatısı, bireyde “köksüzlük”, “ait hissedememe” ve “boşluk duygusu” yaratır. Özellikle gençlerde ve kentli orta sınıfta aidiyet erozyonu hızlanır. - Karşı Kimlikleşme:
Dayatılan kimlik, toplumsal muhalefette “karşı kimlik” inşasını tetikler. Mizah, protesto kültürü ve alternatif anlatılar güçlenir. - Kültürel Travmalar ve Bellek:
Toplumsal kimlik değiştirme süreçleri, travmatik bir tarih ve hafıza çatışması yaratır. Eski kimlik “yas” ve nostaljiyle güçlenir. - Güvensizlik ve Parçalanma:
Toplumsal anlatıdaki ani değişim, “biz kimiz?” sorusunun yaygınlaşmasına ve toplumsal dayanışmanın zayıflamasına yol açar. - Sosyal Anksiyete ve Göç Arzusu:
Kendini “dışlanmış” veya “yabancı” hisseden gruplarda psikolojik kaygı, memnuniyetsizlik ve göç etme isteği artar.
Tablo: Devlet Eliyle Kimlik Değiştirme Denemelerinde Toplumsal Psikoloji ve Sonuçlar
| Ülke/Deneme | Psikolojik Dinamikler | Uzun Vadeli Sonuç |
| Sovyetler | Gizli direnç, kimlik krizi, çöküşte eskiye dönüş | Üst kimlik çabuk çöktü |
| Yugoslavya | Bastırılmış etnisite, patlayan krizler | Kimlik savaşı ve dağılma |
| Endonezya | Yüzeyde birlik, alt kimlikler hep canlı | Bölgesel isyanlar, kısmi entegrasyon |
| ABD | Gönüllülük, yükselme motivasyonu | Entegre, ama tam homojen değil |
| Fransa | Asimilasyon ve direniş, banliyö çatışması | Farklılık sürekli gerilim |
| Türkiye | Potansiyel kutuplaşma, karşı kimlikleşme, aidiyet krizi | Uzun vadede ya yeni anlatı başarısız olur ya da toplumsal kırılma derinleşir |
Sonuç:
Devlet eliyle kimlik değiştirme, toplumsal psikolojide aidiyet krizini ve karşı kimlikleşmeyi güçlendirir. Gönüllü ve kapsayıcı olmayan her “yeni hikaye”, uzun vadede ya dirençle karşılaşır ya da toplumsal çöküş ve kimlik savaşlarına yol açar.
Bölüm 12: Final – “Yeni Millet” Projesinin Sonu Nereye Gider?
Yapay Kimlikler, Gerçek Krizler: Türkiye’nin Kırılgan Dönüşümünde Olası Son Perde
Giriş:
Türkiye’nin “yeni millet” projesi, toplumsal mühendisliğin sınırlarını zorlayan, bölgesel ve küresel dengeleri sarsacak bir deney olarak tarihe geçiyor.
Peki, bu girişimin gerçek sonu ne olur? Toplumsal barışa mı, yeni bir krize mi gider?
Olası sonuçları, risk ve fırsatları bir arada değerlendirelim.
1. Toplumsal Barış Mümkün mü, Kriz Kaçınılmaz mı?
- Gönüllü ve kapsayıcı bir mutabakat sağlanmazsa,
- toplumsal aidiyet ve güven duygusu zayıflayacak,
- kimlik kutuplaşması kalıcı hale gelecek,
- devletin merkezi otoritesi ve meşruiyeti her sarsıntıda test edilecek.
- Kısa vadede siyasi konsolidasyon sağlansa bile,
- orta ve uzun vadede ekonomik, kurumsal ve sosyal maliyetler birikecek.
- iç ve dış göç, beyin göçü ve toplumsal huzursuzluk yeni zirvelere çıkabilir.
2. En Kötü Senaryo: Devlet Krizi ve Parçalanma Riski
- Kimlik savaşları ve karşı kimlikleşme,
- “Yeni millet” anlatısının çöktüğü noktada,
- erken seçim, rejim değişimi, kurumsal bölünme,
- devletin güvenlik aygıtlarında hizip savaşları ve güven bunalımı,
- uluslararası müdahaleye açık, kırılgan bir yapı.
3. En İyi Senaryo: Kapsayıcı Reform ve Gerçek Mutabakat
- Siyasi aktörler, toplumsal uzlaşmayı ve gerçek kapsayıcı vatandaşlığı hedefleyen yeni bir anayasa ve sosyal sözleşme üretebilir.
- Kimlikleri barışçıl bir çerçevede buluşturan, hukukun üstünlüğünü ve demokratik kurumları güçlendiren bir reform dalgası mümkün.
Tablo: “Yeni Millet” Projesinin Nihai Olası Sonuçları
| Sonuç Senaryosu | Belirleyici Dinamikler | Uzun Vadeli Etki |
| Başarısızlık ve Geri Dönüş | Toplumsal direnç, ekonomik kriz, siyasi baskı | Kimlik kutuplaşması, devlet krizleri, yeni arayışlar |
| Otoriter Konsolidasyon | Devlet baskısı, medya/yargı kontrolü | Geçici istikrar, uzun vadede patlamaya açık gerilimler |
| Kapsayıcı Reform | Toplumsal mutabakat, AB normları, demokratikleşme | Toplumsal barış, ekonomik ve siyasal istikrar |
| Devlet İçi Çatışma/Parçalanma | Kimlik savaşı, kurumsal bölünme, dış müdahale | Bölgesel ayrışma, otorite kaybı |
4. Sonuç
Dünya tarihinde devlet eliyle kimlik mühendisliğine dayalı projelerin çok azı kalıcı ve barışçıl sonuçlar üretebildi.
Sovyetler’in “Homo Sovieticus”u, Yugoslavya’nın “Yugoslav” kimliği ve Osmanlı’nın son dönem “Osmanlılık” ideali; hepsi devletin tüm imkânlarıyla, propaganda ve baskı araçlarıyla yürütüldü.
Ancak, toplumsal rıza ve gönüllü katılım eksik olduğunda, bu projeler eninde sonunda ağır bedellerle çöktü:
Kimlik krizleri, iç savaşlar, devletin zayıflaması ve bölünmesi…
Başarılı üst kimlik örneklerinde ise (ABD, Kanada, kısmen Avustralya ve biraz da Endonezya), gönüllülük, fırsat eşitliği, refah, toplumsal sözleşme ve kapsayıcı vatandaşlık ortak payda oldu.
Kimlikler bastırılmadı, bir üst kimliğin çatısı altında yaşama özgürlüğü tanındı.
Türkiye’nin “yeni millet” arayışı da, tarihsel hafızada bu olumlu ve olumsuz örneklerle karşılaştırılacaktır.
Gerçek bir toplumsal barış ve refah ancak, kimlik mühendisliğinden değil; adil paylaşım, çoğulculuk, hukukun üstünlüğü ve gönüllü mutabakattan doğabilir.
Türkiye, toplumu dönüştürmeye çalışan her “yapay proje”de, tarihin bu uyarılarını dikkate almak zorunda.
Türkiye, “yeni millet” projesiyle ya toplumsal barış ve gerçek kapsayıcılık yolunu bulacak, ya da kimlik krizleri, ekonomik ve kurumsal çöküşün hızlandığı yeni bir döneme girecek.
Kararı belirleyecek olan, siyasi elitlerin cesareti, toplumsal hafıza ve dış dünyadan gelen rüzgârların yönü olacak.
En gerçekçi seçenek ise, yapay kimlik mühendisliğiyle toplumsal barışa ulaşılamayacağı; gerçek çözümün gönüllü mutabakat, adalet ve refahta olduğu gerçeğidir.
Tarihsel Perspektif ve Son Söz – Ekonomik Refah, Adalet ve Gönüllü Katılım Olmadan Üst Kimlik Olmaz
Tarihsel deneyimler gösteriyor ki, devlet eliyle “yeni kimlik” projelerinin kalıcı ve barışçıl olabilmesinin üç temel şartı var:
Ekonomik refah, adil gelir paylaşımı ve gönüllü katılım.
Başarılı üst kimlik örneklerinde (ABD, Kanada, Avustralya) toplumu bir arada tutan esas unsur; güçlü bir ekonomi, herkesin kendini yükseltebildiği fırsat eşitliği ve ortak vatanda olmanın gerçek bir ayrıcalık haline gelmesidir.
Bu ülkelerde, yeni kimlik projesi zenginleşme, özgürleşme ve adalet hissiyle birlikte yürüdü. İnsanlar, “daha iyi bir hayat” ve “daha adil bir toplum” için o kimliğe gönüllü biçimde katıldı.
Oysa ekonomik kriz, gelir adaletsizliği ve zorunlu kimlik dayatması olan her coğrafyada – Sovyetler, Yugoslavya, Osmanlı, Pakistan, Hindistan, Endonezya gibi örneklerde – toplumsal aidiyet kırılgan, direnç ise kalıcı oldu.
Devlet baskısıyla, yoksulluk ve adaletsizlik içinde kurulan hiçbir “yeni millet” kalıcı başarıya ulaşamadı; toplumsal barış ve istikrar yerini kutuplaşmaya ve krizlere bıraktı.
Türkiye’nin “yeni millet” projesinin en büyük açmazı da burada:
Ekonomik refahın hızla eridiği, adalet ve gelir paylaşımında güvensizliğin arttığı, kimliklerin gönülsüzce bastırıldığı bir ortamda, üst kimlik inşası hayali sadece kâğıt üzerinde kalır.
Gerçek toplumsal barış ve istikrar; ancak herkes için refah, adil paylaşım ve özgürce, gönüllü katılımla mümkün olabilir.
Aksi halde tarihin “kimlik mühendisliği” girişimlerinin kaderi tekrar eder:
Büyük krizler, toplumsal travmalar ve yeni bölünmeler…
Ekonomik refah ve adalet olmadan toplumsal kimlik asla gerçek bir üst kimliğe dönüşmez. Aksi takdirde, bugün için “yeni hikaye” olarak sunulan her şey, yarının krizleri ve travmaları olarak tarihe yazılacaktır.
