Irak’ın kuzeyinde terör örgütü PKK’ya yönelik yürütülen etkin ve caydırıcı Pençe Operasyonları, yıllardır Türkiye sınırında devam eden eylem ve yapılanma faaliyetlerini etkisiz kılarak, hudut güvenliğini sağlamıştır. Özellikle, son dönemde icra edilen sınır ötesi operasyonlar, terörle mücadele alanında yeni boyut kazanarak kayda değer başarılar sağlamıştır.
Pençe Operasyonları
Hakurk ekseninde Pençe 1-2, Haftanin, Metina ve Sinat ekseninde Pençe 3, Haftanin ekseninde Pençe Kaplan, Mahmur ve Sincar ekseninde Pençe-Kartal ve son olarak Gare ekseninde gerçekleştirilen Pençe Kartal-2, Irak kuzeyinde terör örgütü PKK’ya yönelik icra edilen sınır ötesi terörle mücadele operasyonlarıdır. Pençe Operasyonları, 2018’de Irak’ın kuzeyinde başlatılan Kararlılık Harekatı’nın devamıdırlar. Harekatın ana hedefi, Irak-Türkiye sınırında tehdit teşkil eden PKK/HPG’li teröristleri etkisiz kılmak, teröristlere ait barınak, sığınak ve mağaraları imha etmek, sınır güvenliğini kontrol altına almak ve sınır hattında yaşayan halkın güvenliğini sağlamaktır. Söz konusu operasyonlar planlı ve kararlı şekilde devam etmekte, sürdürülmektedir. Keza, söz konusu operasyonlardan önceki askeri harekatlar da (Çelik, Çekiç, Şafak, Güneş…) bölgedeki terör unsurları üzerinde etkili olmuştur.
Pençe 1-2 Operasyonu (Hakurk, Avaşin/Basyan, Sidekan, Bradost)
Irak-Türkiye sınır hattında bulunan Hakurk, yıllardır PKK’nın yoğun faaliyet gösterdiği alanlardan biriydi. Hakurk’un Hakkari’ye komşu olması, PKK’lıların Türkiye’ye geçişine kolaylık sağlayıp, operasyon hedefinin önceliğini ön plana çıkaran alanlardan biriydi. Operasyon sürecinde Hakurk ekseninde yaklaşık 15-20 km derinliğe inen Türk Silahlı Kuvvetleri, PKK’nın merkezi üssü olarak adlandırılan Kandil Dağları’nın kilidini açmıştır. Unutulmamalıdır ki; Pençe Harekatları’nda Kandil’in kapısını aralayan operasyon; Kararlılık Harekatı’nın devamı olan Pençe 1-2 operasyonlarıdır.
İran, Irak ve Türkiye üçgenindeki Zağros Dağları, PKK’lı teröristlerin eğitim ve barınma yuvası idi. Hakurk’ta yuvalanan PKK’lı teröristler, eylemlerini ve Türkiye’ye geçiş rotalarını Zağros Dağları üzerinden planlıyordu. Ekim 2007’de PKK’dan kaçarak Şırnak’ta güvenlik güçlerine teslim olan bir teröristin verdiği bilgilere göre [1] PKK, Hakurk kampını, Zağros Dağları’nın batısında, Şekif Dağı’nın eteklerinde oluşturdu. Pençe 1-2 operasyonları sonucunda, Zağros Dağları’nın Türkiye ve Irak’ta kalan bir bölümü teröristlerden temizlenerek, kontrol altına alındı. Ayrıca, bölgede kalıcı üsler konuşlandırılarak, alan güvenliği sağlandı.
Pençe 1-2 Operasyonları sonucunda; PKK’nın bölgedeki hareket kabiliyeti zayıflamış, PKK’nın üs ve kamp olarak adlandırdığı stratejik tepeler ve mezralar temizlenmiş, bölge güvenliği sağlanmış ve İran’dan PJAK vasıtasıyla gelebilecek tehditlere karşı önlem ve tedbirler artırılmıştır.
Pençe-3 (Sinat-Metina-Haftanin)
Irak’ın kuzeydoğusu ve kuzeyinde yer alan Sinat-Metina ve Haftanin, PKK’nın yıllardır barınma ve lojistik destek konumu taşıyan bölgelerdi. Söz konusu bölgelerdeki terör mevzilerinden, Türkiye sınırındaki askeri karakollarımız hedef alınmakta, hudut güvenliğimiz tehdit altına alınmaktaydı. Sinat, Metina ve Haftanin’deki terör varlığı, Irak’ın kuzeyinde geniş bir alana sahipti. TSK’nın kara ve hava operasyonları sonucunda, Irak’ın kuzeyinde 10-15 km derinliğe inilip terör hedefleri tarumar edilmiş, bölgede alan ve hudut güvenliği sağlanmış, terör unsurlarının hareket kabiliyeti zayıflatılmıştır. Türkiye’ye çıkış noktası arayan terör unsurları, kıskaca alınmış ve güneye geri çekilmek zorunda kalmıştır.
PKK’lı teröristlerin Sinat, Metina ve Haftanin sahalarında yer alan Muzure, Keşan, Pirbela, Beritan, Tirvaniş ve Kaşura kampları icra edilen operasyonlar sonucunda dağıtılmıştır. Pençe-3 Operasyonu, Irak’ın kuzeydoğusundaki PKK eylemlerine ve faaliyetlerine ciddi derecede kırılma yaratan en önemli operasyon olmuştur.
Pençe Kartal
Sincar, Mahmur, Zap, Haftanin, Avaşin, Kandil, Darabi ve Karaçok Dağı’ndaki terör hedeflerine yönelik gerçekleştirilen hava destekli operasyonda, PKK’ya ait mevzi, barınak, sığınak ve mağaralar imha edilmiş ve PKK’nın söz konusu bölgelerdeki mevcudiyetinde ciddi hasar bırakmıştır. Ayrıca Pençe Kartal Operasyonu, hava taarruzunun en yoğun gerçekleştirildiği ve PKK üzerinde ciddi ve kalıcı şok etkisi yapan bir hava operasyonudur.
Pençe Kaplan (Haftanin ve çevresi)
Pençe-3 operasyonları içerisinde yer alan Haftanin ve çevresindeki terör unsurlarına yönelik gerçekleştirilen harekattır. Pençe Kaplan Operasyonu’nda, TSK’ya bağlı birlikler, sınırın 15-20 km derinine inerek PKK’ya ait mevzi, sığınak ve barınaklarını imha etmiştir. Söz konusu operasyon, PKK’nın Zaho ve Batufa’ya uzanan ikmal ve lojistik hatlarını kesmiş, terör unsurlarını kıskaca almış ve operasyonun askeri faaliyet alanını genişleterek PKK’lı teröristlerin hareket kabiliyetini zayıflatmıştır.
Pençe Kartal-2 (Gare)
Türkiye sınırına yaklaşık 40 km uzaklıkta bulunan Gare Dağları, PKK’nın Irak kuzeyine açılan ana kamplarından biridir. Gare, Sincar ve Kandil arasında bir köprü oluşturduğu gibi Avaşin/Basyan ve Metina’ya da uzanan konumu ile PKK’lı teröristlerin geçiş ve barınma alanı açısından önem arz eder. TSK’nın bölgeye yönelik yoğun hava harekatları, Pençe Kartal-2 Operasyonu’ndan önce dikkat çekmekteydi. PKK’lı teröristlerin Behdinan Sahası olarak adlandırdığı alanın içinde Gare de bulunmaktadır.
Irak Sınır Muhafızları komutanlarından Tuğgeneral Diler Ferzende Zebari, TSK’ya ait savaş uçaklarının Gare Dağları’ndaki terör unsurlarını yoğun şekilde bombaladığını ve terör unsurlarının bölgede yapılandığını açıklamıştı. Tuğgeneral Zebari, “Edindiğimiz bilgilere göre bombalanan bölgeler Gare Dağı çevresinde PKK’lıların konumlandığı bölgelerdir. Bombalanan bölgelerdeki köyler zaten boşaltılmış durumda. Şu ana kadar herhangi bir sivil kayıp yaşandığı yönünde haber alamadık. PKK’nin kayıpları hakkında ise herhangi bir bilgimiz yok” dedi.
Pençe 1-2, Pençe Kaplan ve Pençe 3 operasyonlarıyla bölgede kıskaca alınan PKK’lı teröristler, darboğazda kalarak yönünü güneye ve Gare Dağları’na çevirmişlerdi. Gare Dağları’nın hemen arkasında bulunan Zap, Mezi, Sine, Avaşin/Basyan ve Barzan’da yapılanan PKK’lı teröristler, sınır hattındaki karakollarımızı hedef almakta, sınır güvenliğimize tehdit oluşturmaktaydı. Gare’de kontrolün sağlanmasıyla, Zap, Mezi, Sine, Avaşin/Basyan ve Barzan’dan Türkiye’ye yönelik olası terör eylemleri zayıflatılmış, söz konusu bölgelerin güneyinden gelebilecek herhangi bir tehlike unsuruna karşı önlem ve tedbirler sıkılaştırılmıştır. TSK’nın operasyon sürecinde izlediği taktik ve strateji, Gare’nin ne derece önemli olduğunu vurgulamaktadır.
“Gare, Kandil’e açılan kapı “ ifadesini doğru bulmamaktayım. Kandil’in kapısını aralayan operasyon Hakurk ve çevresindeki Pençe 1-2 operasyonlarıdır. Gare eksenli gerçekleştirilen Pençe Kartal-2 Operasyonu, sınır güvenliğini sağlamak amacıyla sınır ötesindeki terör unsurlarını etkisiz kılmak ve sınır hattında oluşacak tehlike ve tehdit arz eden eylemleri sonlandırmak için icra edilmiştir. Operasyon sonucunda, Gare Dağları eteklerinde özellikle Siyani bölgesinde bulunan PKK’lı teröristlere ait çok sayıda mağara, sığınak ve mevzi imha edildi. TSK’nın, Gare Dağları üzerinde başarılı bir operasyon gerçekleştirip, bölgede hakimiyet sağlamasıyla terör unsurlarının kuzeye geçiş (Zap, Avaşin/Basyan ve Mergazor) hatları kitlendi.
Pençe Kartal-2 Harekatı’nda 3’ü sözde üst düzey yönetici olmak üzere 52 terörist ölü, 2 terörist sağ ele geçirildi. PKK’lı teröristler, rehin aldığı 13 vatandaşımızı katletti. Genelkurmay Başkanı Yaşar Güler, “Terör örgütü PKK, dün olduğu gibi bundan sonra da Gare’de kendini artık rahat hissedemeyecektir.“ açıklamasında bulundu. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ise, “Son derece özel ve kritik bir harekat icra edildi. Gerçekten önemli, özel bir harekat yapıldı. Çok geniş bir alanı kapsayan zor arazi ve iklim koşullarında zor bir harekat gerçekleştirildi. Harekatla bölgeye yerleşen, yeniden yapılanmaya çalışan ve bir şekilde hudutlarımıza, güvenlik güçlerimize ve halkımıza saldırı hazırlığında bulunan tüm unsurlar da büyük ölçüde etkisiz hale getirildi.“ [2] dedi.
Sonuç Olarak;
Pençe Operasyonları sonucunda, Irak’ın kuzeyinde oluşan otorite boşluğuna karşı güvenlik kuşağı oluşturulmuştur. Söz konusu operasyon bölgelerinde oluşan otorite ve güvenlik boşluğu, terör unsurlarına zemin hazırlamış, eylem ve yapılanmalarına yönelik fırsat sağlamıştır. Operasyon bölgelerinde PKK’nın mevcudiyeti zayıflatılmış, hudut güvenliğine tehdit ve tehlike oluşturacak unsurlar etkisiz kılınarak hudut güvenliği sağlanmıştır. Pençe Operasyonları, Sinat’tan Hakurk’a uzanan terör koridoruna bir kalkan oluşturduğu gibi mevcut konjonktürdeki güvenlik dinamiklerini de yeniden değiştirmiştir.
Operasyonun meşru hukuki tabanı Irak ve Türkiye arasında 1926’da imzalanan Ankara Anlaşması’dır. 1926 Ankara Anlaşması’nın 6’ncı maddesine göre Taraflar (Irak ve Türkiye) bir veya birkaç silahlı kişinin sınır mıntıkasında yağmacılık veya eşkiyalık yapmak maksadıyla girişecekleri hazırlıklara, sahip oldukları bütün vasıtalarla karşı koymayı ve bunların sınırdan geçmelerine mani olmayı karşılıklı olarak taahhüd ederler. Aynı anlaşmanın 12’nci maddesine göre ise taraflar sınır mıntıkasında diğer devlet aleyhine yönelmiş hiçbir propaganda teşkilâtına ve topluluğuna izin vermeyeceklerdir. Türk Silahlı Kuvvetleri anlaşma maddelerini esas alarak operasyonu titizlik ve kararlılıkla yürütülmüştür.
Türkiye sınırında yer alıp, PKK’nın yıllardır konuşlandığı ve barındığı Sinat, Metina, Haftanin, Zap, Gare, Avaşin/Basyan ve Hakurk alanlarına darbe indirilmiş, PKK’nın ‘Bakur (Kuzey) Kürdistan’ olarak adlandırdığı sözde kuracakları ‘terör devleti’nin kuzey kanadı çökmüştür. Irak kuzeyinde gerçekleştirilen Pençe Operasyonları, askeri anlamda önem taşıdığı kadar, aynı zamanda psikolojik anlamda da ciddi önem arz eder. Güneye yönelen terör unsurlarının, söz konusu operasyon bölgelerinde eskisi gibi ciddi yapılanma girişimlerine ve eylemlere yönelmesi artık söz konusu değildir.
Türkiye Cumhuriyeti için Irak’ın kuzeyinde esas olan, hudut güvenliğidir. Pençe Operasyonları sonucunda Irak kuzeyinde oluşturulan/oluşturulmaya devam eden 15-20 km derinlikteki Güvenlik Kuşağı stratejisi, bölgedeki yerel yönetim/hükümetlere bir mesaj niteliği taşıdığı gibi aynı zamanda herhangi bir terör örgütüne de bölgede zemin hazırlanmayacağının teminatı olmuştur. Komşuluk ilişkilerinin boyutu, hudut güvenliğinden geçmektedir. Irak hükümeti ve IKBY’nin, bölgedeki terör unsurlarına yönelik ciddi hamleler yapması, otorite boşluğunu giderecek siyasi adımlar atması ve Türkiye’nin sınır güvenliği ihtiyacını karşılayacak güvenlik politikaları izlemesi gerekmektedir.
Pençe Operasyonları sonucunda, PKK’nın ikmal ve lojistik destek hatları kırılmış, hareket kabiliyeti kıskaca alınmış, operasyon bölgelerindeki alan hâkimiyeti sonlandırılmış ve üst düzey sözde komutanları, alan sorumluları etkisiz hale getirilmiştir. Son Pençe Kartal-2 Operasyonu, Sincar-Gare-Kandil üçgeninde oluşan terör koridoruna mızrak gibi saplanmış, Sincar ve Kandil’in kuzeyini birbirine bağlayan terör unsurlarının yuvalandığı fay hatlarını kırmıştır. Operasyonun bir diğer istikameti Kandil Dağları ve Sincar olarak görülmektedir. Kandil Dağları’nın batısındaki Kurtak, Bole, Levce, Rüstem, Surede, Belekati ve doğusundaki Harun, Berda Kaşu, Ayhan, Dolekoge, Asus ve Kalatukan terör kamplarının imha edilmesi önem arz etmektedir.
İran, Türkiye ve Irak arasında terör unsurlarına yönelik ortak operasyonların gerçekleştirilmesi masaya yatırılmalı, özellikle Kandil Dağları civarındaki PKK ve türevlerinin bölgede yarattığı tehdit ve tehlikeyi, Irak ve İran’ın önemle düşünmesi gerekmektedir.
Sincar, Asos, Kandil ve Mahmur gibi PKK’nın konuşlandığı bölgelere Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından düzenlenecek harekâtların devam etmesi kaçınılmazdır. Irak’ın kuzeyinde terör örgütü PKK’ya yönelik yürütülen ‘Türk Pençesi’, caydırıcı ve etkin adımlarla devam edecektir.
Kaynakça
[1] https://www.hurriyet.com.tr/gundem/itirafci-pkk-kamplarinin-haritasini-verdi-7935493
[2] https://www.trthaber.com/haber/gundem/msb-alikonulan-13-sivil-sehit-edildi-556217.html
BAU DEGS Genç Gönüllü Araştırmacısı
Caner Çiftçi